ΤΑ ΝΕΑ ΟΠΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ

της Ρούλας Τσουλέα

 

Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας και ο αριθμός τους αυξάνεται διαρκώς, σύμφωνα με νέα στοιχεία.

Αν και η ακριβής αιτία της παραμένει άγνωστη, αποκαλύπτονται ολοένα περισσότερα γονίδια που σχετίζονται με την εμφάνισή της, ενώ το θεραπευτικό οπλοστάσιο εμπλουτίζεται διαρκώς με νέα φάρμακα, που κατορθώνουν να αναχαιτίσουν την εξέλιξή της και να βελτιώσουν τα συμπτώματα των ασθενών.

Τον περασμένο μήνα, η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΚΛΗΡΥΝΣΕΩΣ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ (MSIF) δημοσίευσε τον αναθεωρημένο Άτλαντα της νόσου, που αποκάλυψε ότι μεταξύ 2008 και 2013 τα κρούσματά της παγκοσμίως αυξήθηκαν κατά 10% και πλέον οι πάσχοντες υπερβαίνουν τα 2,3 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο.

Σύμφωνα, εξάλλου, με μελέτη που δημοσίευσαν πέρυσι στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Neurology επιστήμονες από το Τμήμα Νευρολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, τις τρεις τελευταίες δεκαετίες η συχνότητα της νόσου αυξήθηκε σημαντικά ιδίως στις γυναίκες και αυτό σχετίσθηκε με την μετακίνηση του πληθυσμού από τις αγροτικές στις αστικές περιοχές.

Αν και ακριβή στοιχεία για την χώρα μας δεν υπάρχουν, υπολογίζεται πως η νόσος προσβάλλει πλέον γύρω στα 90 άτομα ανά 100.000 πληθυσμού, με τον συνολικό αριθμό να υπερβαίνει τους 10.000.

Όπως εξηγεί ο κος Δήμος-Δημήτριος Μητσικώστας, διευθυντής της Νευρολογικής Κλινικής και υπεύθυνος του Ιατρείου Πολλαπλής Σκλήρυνσης (σ.σ. η σύγχρονη ονομασία της σκλήρυνσης κατά πλάκας) του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών, παραμένει άγνωστο γιατί αυξάνονται τα κρούσματά της.

«Υπάρχουν διάφορες υποθέσεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η διατροφή, αλλά την ακριβή αιτία δεν την γνωρίζουμε», λέει. «Αυτό που παραμένει σταθερό είναι η ηλικία εκδήλωσης, που είναι στη δεκαετία 25-35 ετών, αν και η έναρξη της πάθησης φαίνεται πως συμβαίνει νωρίτερα στον οργανισμό των ασθενών».

Η επιστημονική κοινότητα αναζητά επισταμένα της αιτίες της, δίνοντας έμφαση στους μηχανισμούς που οδηγούν στην εμφάνισή της. Η αναζήτηση γίνεται κυρίως στο DNA των ασθενών και ήδη έχουν εντοπιστεί σχεδόν 110 γενετικές μεταλλαγές που σχετίζονται με αυτήν.

Η νεώτερη μελέτη δημοσιεύθηκε προσφάτως στο επιστημονικό περιοδικό Nature Genetics και αποκάλυψε 48 γονιδιακές μεταλλαγές, έπειτα από την ανάλυση του γενετικού υλικού σχεδόν 80.000 εθελοντών, οι 29.300 εκ των οποίων έπασχαν από σκλήρυνση κατά πλάκας. «Η αναζήτηση γονιδίων έχει διπλή σκοπιμόμητα», εξηγεί ο κος Μητσικώστας. «Πρώτον για να προσδιορισθεί η κληρονομικότητα της ΣΚΠ η οποία φαίνεται πως είναι περιορισμένη και δεύτερον για να προσδιορισθούν οι μηχανισμοί δημιουργίας της ώστε να επινοηθούν καλύτερες θεραπείες. Μέχρι στιγμής, όλα τα γονίδια που έχουν σχετισθεί με την ΣΚΠ αποκωδικοποιούν λίγο-πολύ γνωστούς και γενικούς ανοσολογικούς μηχανισμούς, γεγονός που δεν επιτρέπει ακόμα τη δημιουργία «έξυπνων» φαρμάκων εναντίον της. Όμως η έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση σίγουρα θα αποφέρει κάποια στιγμή καρπούς».

ΤΡΕΙΣ ΤΥΠΟΙ

Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μία χρόνια πάθηση του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού, η οποία χαρακτηρίζεται από προοδευτική καταστροφή της μυελίνης ουσίας, του προστατευτικού «περιβλήματος» των νευρικών ινών, που επιτρέπει την «επικοινωνία» των νευρικών κυττάρων μεταξύ τους. Η νόσος χωρίζεται σε δύο βασικές μορφές:

* Την υποτροπιάζουσα, η οποία αντιπροσωπεύει το 85% των κρουσμάτων και στους περισσότερους ασθενείς γίνεται προοδευτικά εξελικτική μετά από 15-20 χρόνια

* Την πρωτοπαθώς εξελισσόμενη, που αντιπροσωπεύει το σχεδόν 10% των κρουσμάτων και χαρακτηρίζεται από προοδευτική επιδείνωση ευθύς εξαρχής.

Υπάρχει και ένα πολύ μικρό ποσοστό ασθενών (1-3%) οι οποίοι έχουν πολύ καλή εξέλιξη, με την ασθένεια να παραμένει «βουβή» μετά την εκδήλωσή της, είτε κάνουν θεραπεία είτε όχι. Αυτή είναι η καλοήθης μορφή της σκληρύνσεως κατά πλάκας.

ΥΠΟΤΡΟΠΙΑΖΟΥΣΑ ΜΟΡΦΗ

Για τους πάσχοντες από υποτροπιάζουσα σκλήρυνση κατά πλάκας τα νέα είναι ευοίωνα, καθώς τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχουν επινοηθεί πολλά φάρμακα για την αντιμετώπισή της. Αν και τα φάρμακα αυτά δεν οδηγούν στην ίαση, επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου μειώνοντας τις υποτροπές και έτσι τον συνολικό αριθμό των βλαβών στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό, ενώ περιορίζουν τα συμπτώματα και βελτιώνουν την λειτουργικότητα των ασθενών.

Η ουσιαστική στροφή προς το καλύτερο «άρχισε το 1993, όταν εμφανίσθηκε η πρώτη ιντερφερόνη (σ.σ. σήμερα υπάρχουν πολλές) και λίγο αργότερα ένα άλλο φάρμακο, το glatiramer acetate», κατά τον κο Μητσικώστα.

«Στη δεκαετία του 2000 προστέθηκαν δύο ακόμα θεραπείες, το μονοκλωνικό αντίσωμα ναταλιζουμάμπη και το πρώτο χάπι, η φινγκολιμόδη, ενώ πλέον βρισκόμαστε μπροστά σε μια «έκρηξη» νέων θεραπειών που αλλάζουν ριζικά την εξέλιξη της αρρώστιας», προσθέτει. Στις νέες θεραπείες συμπεριλαμβάνονται δύο ακόμα φάρμακα που λαμβάνονται από το στόμα (η τεριφλουνομίδη η οποία εγκρίθηκε τον Αύγουστο στην Ευρώπη, αλλά δεν έχει κυκλοφορήσει ακόμα και το dimethyl fumarate που έχει εγκριθεί στις Η.Π.Α. και αναμένει έγκριση στην Ευρώπη), το μονοκλωνικό αντίσωμα αλεμτουζουμάμπη που εγκρίθηκε τον Σεπτέμβριο στην Ευρώπη, αλλά επίσης δεν κυκλοφορεί ακόμα και η λακινιμόδη που βρίσκεται στο τελικό στάδιο των κλινικών δοκιμών.

Τι σημαίνουν πρακτικά αυτές οι εξελίξεις για τους ασθενείς; «Πριν από μερικές δεκαετίες, το περίπου 50% των ασθενών με ΣΚΠ παρουσίαζαν σημαντικές δυσκολίες στη βάδιση 15 χρόνια μετά την έναρξη της πάθησης. Αυτό, όμως, είμαι βέβαιος ότι έχει αλλάξει ήδη αν και δεν έχουν δημοσιευθεί σχετικές μελέτες, ενώ είμαι ακόμη βεβαιότερος ότι θα αλλάξει πολύ στο εγγύς μέλλον με τις νεότερες θεραπείες και την πρωιμότερη έναρξη της θεραπείας», απαντά ο κος Μητσικώστας. «Επομένως, η καθήλωση στην αναπηρική καρέκλα δεν είναι διόλου δεδομένη (ούτε στο παρελθόν ήταν άλλωστε), ενώ ολοένα λιγότεροι ασθενείς θα έχουν δυσκολία στην καθημερινότητά τους».

ΠΡΩΤΟΠΑΘΩΣ ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ

Για την πρωτοπαθώς εξελισσόμενη μορφή της ΣΚΠ δεν υπάρχουν ακόμα νέες θεραπείες. Ωστόσο, στο τελικό στάδιο (φάση ΙΙΙ) των κλινικών δοκιμών βρίσκονται δύο πειραματικά και το Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών μαζί με άλλα κέντρα στην Ελλάδα συμμετέχει σε αυτές τις μελέτες, κατά τον κο Μητσικώστα. Υπάρχουν επίσης τουλάχιστον άλλα πέντε μόρια τα οποία μελετώνται σε Ευρώπη και Η.Π.Α.

Τα μόρια αυτά εκτιμάται ότι θα ωφελήσουν και τους πάσχοντες από υποτροπιάζουσα μορφή, καθώς «από ένα σημείο και μετά η αρρώστια αλλάζει μορφή και γίνεται εξελισσόμενη -και με τις διαθέσιμες θεραπείες οι υπαίτιοι μηχανισμοί δεν μπορούν να επηρεαστούν», προσθέτει.

ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ

Όσο καλά κι αν είναι τα φάρμακα, όμως, μόνα τους δεν αρκούν για να τεθεί υπό έλεγχο η σκλήρυνση κατά πλάκας. Απαραίτητο είναι αφ’ ενός να συμμορφώνονται οι ασθενείς με την αγωγή που συνιστά ο γιατρός, αφ’ ετέρου να προσέχουν τον τρόπο ζωής τους - και αυτά δεν γίνονται πάντοτε. «Η ελλιπής συμμόρφωση στη θεραπεία αποτελεί τεράστιο πρόβλημα, διότι μειώνει την αποτελεσματικότητά της και τελικά οδηγεί στην αναζωπύρωση της ασθένειας. Ξέρουμε ήδη ότι περίπου ένας στους τέσσερις ασθενείς που κάνουν μακροχρόνια ενέσιμη θεραπεία με ιντερφερόνες, δεν τηρεί σωστά το πρόγραμμα των ενέσεων, ενώ οι θεραπείες που λαμβάνονται από το στόμα αναμένεται να έχουν ακόμη μικρότερο ποσοστό συμμόρφωσης», λέει ο κος Μητσικώστας. «Μόνο στις θεραπείες που απαιτούν νοσηλεία και είναι μικρότερης διάρκειας έχουμε καλύτερη συμμόρφωση».

Όσον αφορά τον τρόπο ζωής, η υγιεινή διατροφή και ο υγιεινός τρόπος ζωής μόνο καλά έχουν να προσφέρουν στους ασθενείς, διότι «είναι είναι αυτονόητο ότι αν η παχυσαρκία, η αυξημένη χοληστερόλη, ο σακχαρώδης διαβήτης και το μεταβολικό σύνδρομο επιβαρύνουν ένα υγιή οργανισμό, πόσο μάλλον έναν ασθενή με ΣΚΠ που έχει μειωμένη δύναμη ή αστάθεια», τονίζει. «Η γυμναστική εξάλλου είναι καθοριστικής σημασίας στα πρώτα στάδια και η φυσικοθεραπεία αργότερα, όταν και αν εμφανισθεί μυική αδυναμία».

ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ

10.000 στην Ελλάδα

2,3 εκατ. σε όλο τον κόσμο

10% αύξηση των κρουσμάτων παγκοσμίως μεταξύ 2008-2013

140 κρούσματα ανά 100.000 πληθυσμού στη Βόρειο Αμερική

108 κρούσματα ανά 100.000 πληθυσμού στην Ευρώπη

2 προς 1 η αναλογία γυναικών-ανδρών με σκλήρυνση κατά πλάκας

85% των ασθενών πάσχουν από υποτροπιάζουσα νόσο

10% των ασθενών πάσχουν από πρωτοπαθώς εξελικτική νόσο

25-35 ετών η συνηθέστερη ηλικία διάγνωσης

2-5% κρουσμάτων ανιχνεύονται σε ηλικίες κάτω των 18 ετών

ΠΗΓΕΣ: Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), Διεθνής Ομοσπονδία Σκλήρυνσεως κατά Πλάκας (MSIF)

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Είναι διαφορετικά από ασθενή σε ασθενή. Διαρκούν από λίγες ημέρες έως εβδομάδες.

Τα πιο συνηθισμένα είναι:

·               Αδυναμία στο ένα ή περισσότερα άκρα (40% των ασθενών)

·               Διαταραχή όρασης στο ένα μάτι (22% των ασθενών)

·               Παραισθησίες (21% των ασθενών)

·               Διπλωπία (βλέπουν διπλά, 12% των ασθενών)

·               Ίλιγγος, καυσαλγία («κάψιμο») και αίσθημα ηλεκτρικής εκκένωσης στην σπονδυλική στήλη και τα πόδια (5% των ασθενών)

·               Νευραλγία τριδύμου (πόνος στο πρόσωπο, 5% των ασθενών)

·               Δυσαρθρία (δυσκολίες στην ομιλία, 5% των ασθενών)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα συμπτώματα αυτά προκαλούνται και από άλλα νοσήματα. Μόνο ένας γιατρός μπορεί να αποφανθεί ποια είναι η αιτία τους.

 

http://ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8&articleID=18257&ct=1