ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ ΠΑΡΡΕΝ: Η ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΤΟΥ ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

της Κατερίνας Μ. Μάτσου

Στις 16 Ιανουαρίου 1940, αφήνει την τελευταία της πνοή μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, σε ηλικία 79 χρόνων, μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του ελληνικού φεμινισμού και πρωτοπόρος του γυναικείου κινήματος στην Ελλάδα, η Καλλιρρόη Παρρέν. Η Παρρέν διεκδικεί και τον τίτλο της πρώτης Ελληνίδας δημοσιογράφου και εκδότριας, εκδίδοντας από το 1887 ως το 1917, για 30 ολόκληρα χρόνια και χωρίς καμία διακοπή, την εβδομαδιαία αρχικά και δεκαπενθήμερη αργότερα ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ, με συντάκτες και παραλήπτριες αποκλειστικά γυναίκες και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην κατοχύρωση του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις γυναίκες.

Η Καλλιρρόη Σιγανού, όπως ήταν το πατρικό της όνομα, γεννήθηκε το 1861 στα Πλατάνια Αμαρίου στο Ρέθυμνο της Κρήτης και αποφοίτησε από τη Σχολή Σουρμελή στον Πειραιά, τη Γαλλική Σχολή Καλογραιών και από το Αρσάκειο Αθηνών με άριστα. Αμέσως μετά την αποφοίτησή της και για δύο χρόνια έγινε διευθύντρια στο παρθεναγωγείο της ελληνικής κοινότητας στην Οδησσό και επιστρέφοντας στην Ελλάδα παντρεύτηκε τον γαλλοαγγλικής καταγωγής δημοσιογράφο από την Κωνσταντινούπολη και ιδρυτή του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, Ιωάννη Παρρέν. Η γνωριμία της με σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής και το πάθος της για ενημέρωση πάνω σε πνευματικά, πολιτικά και κοινωνικά θέματα, τη στιγμάτισε. «Παρακολουθούσα τας συζητήσεις των δημοσιογράφων και σιγά σιγά εξύπνησε μέσα μου και πάλιν ο πόθος να γράψω, όπως αυτοί, όχι μόνον για τον εαυτόν μου, αλλά και για τους άλλους», είχε δηλώσει κάποτε.

Στις 8 Μαρτίου 1887, την ίδια εποχή που ο Εμμανουήλ Ροΐδης έλεγε υποτιμητικά ότι μόνο δύο επαγγέλματα αρμόζουν στις γυναίκες, εκείνα της νοικοκυράς και της εταίρας, η Καλλιρρόη Παρρέν εκδίδει το πρώτο φύλλο της γυναικείας εφημερίδας ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ, η οποία αποτέλεσε το πρώτο γυναικείο έντυπο στην ελληνική επικράτεια και την καθιέρωσε ως την πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφο και εκδότρια. Η εφημερίδα αυτή, η πρώτη η οποία απευθυνόταν αποκλειστικά σε γυναίκες και στην οποία έγραφαν μόνο γυναίκες, έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τις Ελληνίδες, αλλά με περιπαικτικά και υβριστικά σχόλια από ένα μεγάλο κομμάτι του ανδρικού πληθυσμού, που μάλλον δεν εκτιμούσε και τόσο τις προσπάθειες των γυναικών. Η κυκλοφορία της ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ, παρά τα περιπαικτικά πρώτα σχόλια από μία μερίδα έστω του αναγνωστικού κοινού, συνεχίστηκε χωρίς διακοπή για 30 ολόκληρα χρόνια, μέχρι την απότομη διακοπή της το Νοέμβριο του 1917, λόγω των πολιτικών συνθηκών που επικρατούσαν στο ελληνικό προσκήνιο. Η ίδια η Καλλιρρόη Παρρέν εξορίστηκε στην Ύδρα από τον Μάρτιο του 1917 μέχρι τον Νοέμβριο του 1918 «διά τας πολιτικάς πεποιθήσεις της».

Η δραστήρια Ελληνίδα εκδότης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην κατοχύρωση του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις γυναίκες. Η πρώτη προσπάθεια έγινε το 1895, όταν απευθύνθηκε στον τότε πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη, ζητώντας την κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών. Όπως υποστήριζαν πολλοί την εποχή εκείνη οι γυναίκες κατά την περίοδο της μηνιαίας αδιαθεσίας τους είναι ανισσόροπες και σ’ έξαλλη πνευματική κατάσταση! Άρα αφού η ημερομηνία των εκλογών μπορεί να συμβαδίζει με την ημερομηνία της περιόδου τους, δεν μπορεί να δοθεί στις γυναίκες το δικαίωμα ψήφου, είπαν περιπαικτικά στις πρώτες αναφορές της Καλλιρρόης Παρρέν για παροχή ψήφου στις γυναίκες! Αργότερα, το 1921 διοργάνωσε το δεύτερο γυναικείο συνέδριο στην Ελλάδα και κατάφερε να πείσει τον τότε πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη να τοποθετηθεί προσωπικά υπέρ της χορήγησης της γυναικείας ψήφου. Ο Γούναρης της υπόσχεται πως θα κάνει το όνειρο της πραγματικότητα. Το πρώτο σίγουρα ελάχιστο, μα σημαντικό βήμα γίνεται το 1930, όταν δίνεται στην Ελληνίδα το δικαίωμα ψήφου υπό όρους. Σύμφωνα μ’ αυτούς δικαίωμα ψήφου έχουν οι γυναίκες μόνο για τις δημοτικές εκλογές, μόνο στη διαδικασία του εκλέγειν και όχι του εκλέγεσθαι, μόνο οι εγγράμματες και όσες ήταν άνω των 30 χρόνων, όταν το 70% των γυναικών στην Ελλάδα άνω των 30 ετών ήταν αναλφάβητες! Στις δημοτικές εκλογές του 1934, στις πρώτες στην ιστορία του τόπου, όπου οι γυναίκες έστω και υπό όρους, είχαν το δικαίωμα ψήφου, ψήφισαν μόνο 240 γυναίκες σε όλη την Ελλάδα.

Η Καλλιρρόη Παρρέν συμμετείχε ενεργά σε διεθνή γυναικεία συνέδρια ανά τον κόσμο και διακήρυττε την ανάγκη εξασφάλισης παιδείας και εργασίας για τις γυναίκες, ως βασικές προϋποθέσεις για την πνευματική και πολιτική τους ισοτιμία και χειραφέτηση. Ίδρυσε τη «Σχολείον της Κυριακής των Απόρων Γυναικών και των Κορασίων του Λαού» (1890), το «Άσυλον της Αγίας Αικατερίνης» (1895), το «Άσυλον των Ανιάτων» (1896), στην προεδρία του οποίου παρέμεινε πολλά χρόνια και τον «Πατριωτικό Σύνδεσμο» (1898, που αργότερα έγινε Π.Ι.Κ.Π.Α.), την «Ένωσιν υπέρ της Χειραφετήσεως των Γυναικών», ενώ το 1896, ως επακόλουθο του συνεδρίου στο Παρίσι, σχηματίσθηκε υπό τη γενική προεδρία της Παρρέν, η «Ένωσις των Ελληνίδων», (η οποία από το 1900 εξελίχθηκε σε «Οικοκυρική και Επαγγελματική Ένωση Ελληνίδων»).

Το πάθος της για την αναγέννηση και διατήρηση των ελληνικών εθίμων και παραδόσεων, οδήγησε το 1911 στη δημιουργία του «Λυκείου των Ελληνίδων», με σκοπό να ενισχύσει τη θέση των Ελληνίδων, αλλά και να ενθαρρύνει τη διατήρηση των εθίμων και κυρίως των παραδοσιακών τεχνών (του χορού, του τραγουδιού, της κεντητικής, της υφαντικής και γενικότερα της χειροτεχνίας και της οικοτεχνίας). Συνεργάτες του Λυκείου των Ελληνίδων υπήρξαν κατά καιρούς σημαντικές προσωπικότητες της καλλιτεχνικής ζωής, όπως η λαογράφος Αγγελική Χατζημιχάλη, η ζωγράφος Θάλεια Φλωρά-Καραβία, οι ζωγράφοι Φώτης Κόντογλου και Γιάννης Τσαρούχης, οι μουσουργοί Μανώλης Καλομοίρης και Νίκος Σκαλκώτας, ο συγγραφέας Γρηγόριος Ξενόπουλος κ.α. Η πολύπλευρη και πλουσιότατη λαογραφική, καλλιτεχνική και εκπαιδευτική δράση του Λυκείου των Ελληνίδων συνεχίζεται με τον ίδιο ζήλο μέχρι σήμερα αριθμώντας πλέον 15.000 μέλη με παραρτήματα σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Η Καλλιρρόη Παρρέν, πολυγραφότατη μέχρι τέλους, άφησε πίσω της, ένα πλούσιο συγγραφικό έργο. Έγραψε: Ιστορία της γυναικός από κτίσεως κόσμου μέχρι σήμερον (1889), Σύγχρονοι Ελληνίδες 1530-1896 (1903), Τα βιβλία της Αυγής, τριλογία των μυθιστορημάτων, Η χειραφετημένη (1900), Η Μάγισσα (1901) και το Νέον συμβόλαιον (1902), το Μαραμένον κρίνον (1909), τα θεατρικά έργα Η νέα γυναίκα (παρουσιάστηκε από τη Μαρίκα Κοτοπούλη, 1907) και Το σχολείον της Ασπασίας (1908), ταξιδιωτικές εντυπώσεις και άλλες ιστορικές και κοινωνιολογικές μελέτες.

Το 1936 τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το «Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Γεωργίου Β΄» για τα 50 χρόνια προσφοράς της στο ελληνικό κράτος και στον ελληνικό λαό, η πρώτη γυναίκα που πήρε αυτή την ανώτατη διάκριση.

Η Καλλιρρόη Παρρέν έφυγε από τη ζωή στις 16 Ιανουαρίου 1940 αφήνοντας πίσω της ένα σπουδαίο έργο. Το ελληνικό κράτος, αναγνωρίζοντας την προφορά της, την αποχαιρέτησε με τιμές αρχηγού κράτους. Έφυγε πλήρης και ευτυχισμένη από την αγωνιστική της πορεία. Λίγο πριν το θάνατό της είχε δηλώσει: «Είμαι ευτυχής και ήσυχη πλέον μπορώ να αναπαυθώ, εφʼ όσον αισθάνομαι ότι αφήνω μίαν ανθηράν βλάστησιν της σποράς, την οποίαν εμείς, αι ολίγαι πρωτοπόροι, εσπείραμεν εις την τότε άγονον και πετρώδη γην και είμαι βεβαία ότι από σας, καλαί μου συνεργάτιδες, θα δημιουργηθή η τελεία γυναίκα της αύριον».

Κοζάνη, Μάρτιος 2013