Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου 2012

ΜΟΥ ΑΡΕΣΟΥΝ ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΣΗΡΙΑΛ…


του Ανδρέα Πετρουλάκη - www.protagon.gr

Έχω έναν ξάδερφο, καλό άνθρωπο, με λίγο απλοϊκές θεωρίες για τον κόσμο. Για χρόνια πίστευε ότι πίσω από οτιδήποτε κρυβόταν η CIA. Τελευταία άλλαξε, πιστεύει ότι αυτή που κρύβεται τελικά  είναι η Goldman Sachs. Επίσης για χρόνια πίστευε ότι η διπλανή μας χώρα κατοικείται από πολεμοχαρείς ημιάγριους που μόνη τους σκέψη είναι πώς θα μας εξολοθρεύσουν μέχρις ενός. Τελευταία άλλαξε και σε αυτό.
Συνομήλικός μου, μετήλθε της ημετέρας φοβικής παιδείας που μεγάλωσε γενιές με το στερεότυπο του απολίτιστου, δύσμορφου αιμοχαρούς Τούρκου, μια υποδεέστερη παραλλαγή του ανθρώπινου είδους. Η ιστορία που διδάχτηκε μονόπλευρη και μεροληπτική (όπως αντιστοίχως αυτή που διδάσκονται στην άλλη πλευρά του Αιγαίου), η εθνική ιδεολογία συμπαγής και μανιχαιστική, λίγα περιθώρια άφηνε σε  ένα άνθρωπο που δεν είχε ευκαιρίες βαθύτερης μόρφωσης  να αμφισβητήσει το κλισέ του ύπουλου, βάρβαρου εχθρού στα ανατολικά σύνορα.
Δεν έχουν αλλάξει και πολύ τα πράγματα στις μέρες μας. Μπορεί να μην είναι πια  τόσο χοντροκομμένη η προπαγάνδα όπως τότε που στα σχολικά σκετς μας έβαζαν να παριστάνουμε τους Τούρκους σαν κάτι μεταξύ ουρακοτάγκου και νεάτερνταλ, αλλά η κυρίαρχη εικόνα του κατσαπλιά Τούρκου παραμένει. Δεν είναι ότι δεν υπήρξαν σποραδικές πρωτοβουλίες με σκοπό την άμβλυνσή της αλλά λίγα απέδωσαν. Η προσπάθεια που έγινε πριν λίγα χρόνια να αλλάξει το βιβλίο της ιστορίας βούλιαξε στα λάθη της, την πολιτική ατολμία και το εθνικιστικό παραλήρημα των Καρατζαφέρηδων. Οι προοπτικές φαίνονταν ακόμα χειρότερες για το μέλλον μια που κερδίζει συνεχώς έδαφος η ακροδεξιά που τρέφεται από τις εθνικιστικές υστερίες.
Και ξαφνικά η ζωή μάς ειρωνεύεται. Ο ξάδερφος, ο οποίος στο παρελθόν έκλεινε τις μισές του αγορεύσεις με τη φράση «ο Τούρκος καραδοκεί», τώρα τρώει τις ώρες του στο καφενείο συζητώντας για τούρκικους έρωτες, τούρκικες φιλίες, τούρκικα πάθη, τούρκικα ανθρώπινα. Οι ξάδελφοι και οι ξαδέλφες όλης της Ελλάδας κάνουν κάθε μέρα παρέα, παρακολουθούν ανελλιπώς και ταυτίζονται με χαρακτήρες ενός λαού που κάποτε νόμιζαν ότι αποτελείται από ανθρωποφάγους. Τώρα τους έχουν τις περισσότερες ώρες της ημέρας στο σπίτι τους, έχουν εξοικειωθεί μαζί τους, μοιράζονται τις ζωές τους. Ξαφνικά οι Τούρκοι είναι κανονικοί άνθρωποι, όμορφοι και άσχημοι, καλοί και κακοί, πλούσιοι και φτωχοί, άρχοντες και εξαθλιωμένοι, ευτυχισμένοι και δυστυχισμένοι, πολιτισμένοι και απολίτιστοι. Ξαφνικά το καταλάβαμε, οι Τούρκοι είναι σαν κι εμάς.
Είναι μια απροσδόκητη όσο και ευπρόσδεκτη εξέλιξη. Η υποκουλτούρα της μισαλλοδοξίας των παπάδων, των ακροδεξιών και των λοιπών επαγγελματιών της εθνικοφροσύνης που υπέθαλπε το κράτος για δεκαετίες γνώρισε την ήττα όχι από φωτισμένες πνευματικές και πολιτικές προσωπικότητες αλλά από έναν ισοϋψή τους αντίπαλο. Την τηλεοπτική υποκουλτούρα. Τα τουρκικά σήριαλ μας κάνουν περισσότερο καλό από όσο νομίζουμε. Ο ξάδερφος τώρα λέει «ανθρωπάκια του Θεού είναι και οι Τούρκοι, οι πολιτικοί μάς βάζουνε να πολεμούμε. Και η CIA».
Τα πράγματα δεν διορθώνονται όλα με τη μία.




ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΕΙΝΑΙ ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ;

Το φθινόπωρο, έστω και χωρίς πρωτοβρόχια και κίτρινα φύλλα στα δέντρα, έχει καταφθάσει και απόδειξη αυτού η ελαφριά ζακέτα που χρειαζόμαστε στις βραδινές μας βόλτες. Τι σημαίνει όμως αυτό για τον οργανισμό μας;
Μπορεί όντως οι καλές, ξέγνοιαστες μέρες με ατελείωτες βόλτες στις παραλίες να ανήκουν πλέον στο παρελθόν, αλλά η αλήθεια είναι ότι καλοκαιρινή ζέστη δεν είναι και η καλύτερη για τον ανθρώπινο οργανισμό. Αντίθετα το φθινόπωρο «κρύβει» ιδιαίτερα ευεργετικές δράσεις για τον άνθρωπο.

Γλυκιά ψύχρα
Στις αρχές του φθινοπώρου, επιτέλους, η θερμοκρασία αρχίζει να πέφτει λίγο, γεγονός που κάνει το περπάτημα, το τζόκινγκ και το ποδήλατο στη φύση, ιδανικές επιλογές άσκησης χωρίς να ανησυχούμε για τυχόν επιπλοκές λόγω των υψηλών θερμοκρασιών. Προσοχή μόνο στις απότομες εναλλαγές της θερμοκρασίας που είναι ιδανικές και για… συνάχι.

Εκμεταλλευτείτε τους εποχικούς καρπούς
Τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά του φθινοπώρου είναι ιδανικές πηγές ενέργειας για τον οργανισμό. Μερικά μάλιστα από τα αγαπημένα των περισσοτέρων, όπως είναι για παράδειγμα τα μήλα, δρουν κατά της χοληστερίνης εξαιτίας της υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, ενώ η κολοκύθα και οι γλυκοπατάτες, αν και δεν αποτελούν βασική διατροφική επιλογή, ίσως πρέπει να τις προτιμούμε περισσότερο καθώς είναι πλούσιες πηγές βιταμίνης E και έχουν ελάχιστες θερμίδες. Τα σύκα από την άλλη έχουν υψηλά επίπεδα ινών και καλίου.

Παλιές συνήθειες
Ο ερχομός του φθινοπώρου σημαίνει αυτόματα ένα και μόνο πράγμα: τέρμα οι καλοκαιρινές άδειες με φόντο την ακρογιαλιά. Αυτό βέβαια δεν είναι τόσο κακό όσο ακούγεται, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι η έννοια της συνήθειας που φέρνει μαζί του το φθινόπωρο, μπορεί να είναι ευεργετική για την υγεία. Για παράδειγμα το να ξυπνάμε και να κοιμόμαστε ακολουθώντας ένα στάνταρ πρόγραμμα βοηθάει στην καλύτερη δυνατή δόμηση του οργανισμού, στην αυτοσυγκέντρωση και κυρίως στον προγραμματισμό μιας πιο ισορροπημένης ζωής.

Ευκαιρία για γυμναστική
Εκμεταλλευτείτε την αλλαγή της εποχής και κάντε …αγγαρείες. Τα πεσμένα φύλλα είναι μίας πρώτης τάξης ευκαιρία για να χάσετε θερμίδες ενώ παράλληλα θα κάνετε και τις απαραίτητες εργασίες για τη διαμόρφωση του χώρου σας. Μόλις μισή ώρα είναι ικανή να σας απαλλάξει από 50 θερμίδες, ενώ η συγκομιδή καρπών (π.χ φρούτων) για μόλις μία και μισή ώρα μπορεί να σας κάνει να χάσετε τουλάχιστον 300 θερμίδες.

Το φθινόπωρο χαρίζει…μακροζωία
Οι ερευνητές του πανεπιστημίου του Σικάγο ανακάλυψαν ότι οι άνθρωποι που έχουν γεννηθεί κατά τους φθινοπωρινούς μήνες έχουν περισσότερες πιθανότητες να ζήσουν μέχρι τα 100. Η μελέτη που διεξήχθη μεταξύ 1.500 αιωνόβιων, αποκάλυψε ότι υπήρχαν σημαντικές διαφορές στον τομέα της μακροβιότητας μεταξύ αδερφών που είχαν γεννηθεί μεταξύ Σεπτέμβρη και Νοέμβρη και αυτών που είχαν γεννηθεί τον Μάρτιο. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι οι εποχιακές λοιμώξεις (με μακροχρόνιες συνέπειες) θα μπορούσαν να διαδραματίσουν έναν σημαντικό ρόλο στη διαφορά αυτή στον τομέα της μακροζωίας.

Δικαιολογία για ζεστά ροφήματα
Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόλαυση αυτήν την εποχή από ένα ζεστό, λαχταριστό ρόφημα αργά το απόγευμα, ειδικά όταν αρχίζει να «πέφτει» ο ήλιος. Η δροσιά που επικρατεί ενδείκνυται για πράσινο τσάι, το οποίο είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικές πολυφαινόλες, ιδανικές για την καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών. Και ο καφές έχει αντιοξειδωτική δράση, με αρκετές μάλιστα έρευνες να τον θεωρούν «σύμμαχο» απέναντι σε διάφορες μορφές καρκίνου.

13 ΙΟΥΛΙΟΥ: Η ΠΙΟ «ΑΤΥΧΗ» ΜΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ


 Για αιώνες, το νούμερο 13 θεωρείται το πιο γρουσούζικο. Τώρα, μία έρευνα έρχεται να επιβεβαιώσει αυτές τις ανησυχίες.
Σύμφωνα με τον αναλυτή Edwards Hoyle, η 13η Ιουλίου είναι η πιο πιθανή ημέρα, για να πάθει κανείς ατύχημα ή να τραυματιστεί. Αντίθετα, η πιο ασφαλής ημέρα του χρόνου είναι σύμφωνα με τον ίδιο, η 31η Ιανουαρίου.
Ο Ιούλιος θεωρείται ο πιο «άτυχος» μήνας, καθώς, όπως είπε ο Hoyle, τα τελευταία δύο χρόνια, έχουν σημειωθεί τα περισσότερα ατυχήματα και τραυματισμοί. Παλαιότερη μελέτη έδειξε, ότι πολλά ατυχήματα συμβαίνουν και κάθε Παρασκευή και 13.



Σάββατο 29 Σεπτεμβρίου 2012





ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΟΥΜΠΑΣ: Ο ΙΔΕΟΛΟΓΟΣ ΜΑΙΚΗΝΑΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ


της Κατερίνας Μ. Μάτσου 

Κάθε πρωτοχρονιά η κρατική τηλεόραση μεταδίδει σε απευθείας σύνδεση με τη Βιέννη την πρωτοχρονιάτικη συναυλία από την Musikverein της αυστριακής πρωτεύουσας, ένα πανέμορφο κτίριο που ανεγέρθηκε το 1870 από τον Έλληνα ευεργέτη Νικόλαο Δούμπα. Ο Νικόλαος Δούμπας καταγόταν από τη  Βλάστη Κοζάνης. Ήταν προσωπικός φίλος του αυστριακού συνθέτη Γιόχαν Στράους του νεότερου ο οποίος για να τον τιμήσει έγραψε και του αφιέρωσε την Πόλκα των Ελλήνων. Το όνομα του Δούμπα είναι για τους Βιεννέζους και όχι μόνο συνώνυμο της προσφοράς στον πολιτισμό, χάρη στην τεράστιας σπουδαιότητας οικονομική συνδρομή του στην κατασκευή της χρυσοποίκιλτης αίθουσας Musikverein.
Η ιστορία της οικογένειας Δούμπα ξεκινά το 1817, όταν ο πατέρας του Νικόλαου, Στέργιος και τα δυο του αδέλφια Θεόδωρος και Νικόλαος διαφεύγουν από την Βλάστη και την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα προς τις χώρες της ελεύθερης Ευρώπης. Οι αδελφοί Δούμπα εγκαταστάθηκαν στη Βιέννη. Εκεί συνέστησαν την εμπορική εταιρεία ΥΙΟΙ ΜΙΧΑΗΛ ΔΟΥΜΠΑ και ασχολήθηκαν με ιδιαίτερη επιτυχία με το εμπόριο και την υφαντουργία βάμβακος. Μετά τον θάνατο των δύο αδελφών του, την εταιρεία διευθύνει πλέον μόνος ο Στέργιος, ο οποίος απέκτησε μεγάλη περιουσία, στηρίζοντας ταυτόχρονα τις τέχνες, τα γράμματα, αλλά και τον υπόδουλο Ελληνισμό. Υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι στήριξε οικονομικά τη Φιλική Εταιρεία, προσέφερε υποτροφίες σε παιδιά της Αυστρίας και της Ελλάδας, προίκιζε σχολεία στην Αυστρία και στην Ελλάδα και υπήρξε ένας εκ των μεγάλων δωρητών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το όνομα του Στέργιου Δούμπα είναι χαραγμένο σε μαρμάρινη πλάκα των Ευεργετών του Πανεπιστημίου Αθηνών στα Προπύλαιά του.
Παντρεύτηκε τη Λαρισαία Μαρία Κούρτη και απέκτησαν δύο παιδιά: Το Μιχαήλ και το Νικόλαο. Ο Μιχαήλ έγινε Διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Αυστρίας και ο γιος του Βαρώνος Δούμπας ήταν Πρέσβης της Αυστρο-Ουγγαρίας στην Ουάσιγκτον, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο (απεβίωσε το 1946). Ο Νικόλαος, ο δεύτερος γιος του Στέργιου, άριστος μαθητής κατά τα μαθητικά του χρόνια και ταλαντούχο εμπορικό πνεύμα στη συνέχεια, από πολύ νέος ανεξαρτητοποιήθηκε ξεκινώντας τη μεγάλη του επιχειρηματική δράση από την αγορά -με τη στήριξη του πατέρα του- ενός υφαντουργείου βαμβακιού στην πόλη Τάταντορφ. Παράλληλα θέλησε να τολμήσει και σε χρηματιστηριακού τύπου δραστηριότητες που είχαν ως αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό του πλούτου της οικογένειας του. Με την εργατικότητα του και την καλή συμπεριφορά του έγινε ιδιαίτερα αγαπητός στους εργαζόμενους και τους συμπολίτες του, κάνοντας, όπως ο πατέρας του, αγαθοεργίες. Στήριζε την εκπαίδευση των νέων με την ανέγερση σχολείων και με υποτροφίες. Διατηρώντας την Ορθόδοξη πίστη του πατέρα του, στάθηκε αρωγός της τοπικής εκκλησίας, προς την οποία έκανε διάφορες δωρεές.
Ο Νικόλαος ασχολήθηκε και με την πολιτική με την εκλογή του στην Βουλή της Κάτω Αυστρίας στην οποία υπήρξε και πρόεδρος, την εκλογή του στην Άνω Βουλή, τη συμμετοχή του σε διάφορες επιτροπές, κυρίως οικονομικές ή σχετικές με την Παιδεία. Ανήκε στην παράταξη των Φιλελευθέρων. Ήταν εισηγητής του προϋπολογισμού των εξωτερικών υποθέσεων της Αυτοκρατορίας και ίδρυσε τη Λαϊκή Τράπεζας Βιέννης. Σε αναγνώριση των καλών του υπηρεσιών ονομάστηκε από τον Κάιζερ Φραγκίσκο Ιωσήφ ισόβιο μέλος της Γερουσίας, τιμή σπάνια και για λίγους εκλεκτούς και τελικά μυστικοσύμβουλος του Αυτοκράτορα.
Σε όλη του τη ζωή προσέφερε οικονομική στήριξη σε σχολεία στους τόπους των προγόνων του, υπήρξε «ιδεολόγος μαικήνας Τεχνών». Συνεισέφερε στην ανέγερση του αυστριακού Κοινοβουλίου, του βιεννέζικου Πανεπιστημίου, της Ακαδημίας Τεχνών, του δημαρχείου της Βιέννης, του περίφημου Καθεδρικού Ναού του Αγίου Στεφάνου της Βιέννης και βέβαια του  Μεγάρου Μουσικής της Βιέννης, της πασίγνωστης Musikverein. Αλλά και στην Ελλάδα, συμμετείχε στην ίδρυση και στην ανέγερση του Πανεπιστημίου Αθηνών από τα θεμέλια ήδη, του Αρσάκειου Παρθεναγωγείου, βοήθησε στην ίδρυση νοσοκομείων, προσέφερε κληροδοτήματα στους νέους για σπουδές, καθώς και στη δαπάνη για τη ζωγραφική της ζωφόρου του Πανεπιστημίου με βάση τα διασωθέντα σχέδια του Rahl και ζωγράφο τον Eduard Lebiedski, που ο ίδιος ο Δούμπας έστειλε γι’ αυτό ειδικά το σκοπό στην Αθήνα από τη Βιέννη.
Το Σωματείο Musikverein ιδρύθηκε το 1812 από έγκριτους πολίτες της Βιέννης. Ο Μπετόβεν έγινε μέλος ήδη από το 1814, ενώ επίτιμο μέλος ήταν και ο αυτοκράτορας της Αυστρο-Ουγγαρίας, ο οποίος μάλιστα το έθεσε υπό την αιγίδα του. Το Μέγαρο Μουσικής ανεγέρθη το 1870, με σχέδια του πολύ γνωστού ανά την Ευρώπη Δανού αρχιτέκτονα Θεοφίλου φον Χάνσεν και προσωπική φροντίδα του Αντιπροέδρου της Musikverein Νικολάου Δούμπα, ο οποίος είναι ο σχεδόν απόλυτος χορηγός του.
Ο Νικόλαος Δούμπας στεκόταν κοντά στη μουσική και με άλλους τρόπους. Ήταν μέλος του Συλλόγου Ανδρικής Χορωδίας της Βιέννης από το 1852 και πρόεδρός του από το 1865. Ο ίδιος είχε θαυμάσια φωνή τενόρου και είχε εξελιχθεί σε εξαίσιο τραγουδιστή λιντ. Συνέθεσε μάλιστα και ο ίδιος κάποια κομμάτια και πολλοί Βιεννέζοι συνθέτες συνέθεσαν κομμάτια προς τιμήν του ή με την προτροπή του.
Υπήρξε προσωπικός φίλος του Ριχάρδου Βάγκνερ, του Γιοχάνες Μπραμς και του Γιόχαν Στράους του νεότερου. Το παλάτι της οικογένειας Δούμπα, που βρισκόταν στη Ρίνγκστράσσε της Βιέννης, ήταν τόπος συνάντησης του καλλιτεχνικού και πνευματικού κόσμου της αυτοκρατορικής πρωτεύουσας της Αυστροουγγαρίας. Στην εξοχική κατοικία του στις όχθες του Δούναβη ο Στράους συνέθεσε και πρωτοπαρουσίασε το κοσμαγάπητο Βαλς του Δουνάβεως, τον Υπέροχο Γαλάζιο Δούναβη. Το όνομά του Δούμπα συνδέεται άμεσα και με τη διαφύλαξη του έργου του πρόωρα χαμένου και σχετικά άγνωστου την εποχή εκείνη Αυστριακού συνθέτη Φραντς Σούμπερτ. Διατηρώντας παγκοσμίως τη μεγαλύτερη συλλογή έργων του συνθέτη, απέτρεψε το διασκορπισμό και την καταστροφή τους, ενώ παράλληλα συνέβαλε αποφασιστικά στην προβολή και τη μελέτη του υλικού που είχε συγκεντρώσει. Κληροδότησε 200 αυτόγραφα του συνθέτη στον Δήμο της Βιέννης. Το 1884 υποστήριξε την πρωτοβουλία και εν συνεχεία την πραγματοποίηση της συνολικής έκδοσης των έργων του Σούμπερτ. Ο διευθυντής της Μουσικής Βιβλιοθήκης της Βιέννης είπε πολλές φορές ότι «χωρίς τον Δούμπα ο Σούμπερτ θα ήταν για τους νεότερους ένας άγνωστος συνθέτης». Το 1997, έτος Σούμπερτ, κατά την επέτειο της συμπλήρωσης 200 χρόνων από τη γέννηση του συνθέτη, η πόλη της Βιέννης και η Δημοτική και Κρατική Βιβλιοθήκη τίμησε παράλληλα και τον Νικόλαο Δούμπα, δημοσιεύοντας τη βιογραφία του και λεπτομερή περιγραφή του συλλεκτικού του έργου. Στο Λεύκωμα που εκδόθηκε τότε, με την εικόνα του Δούμπα στην μπροστινή όψη και του Σούμπερτ στην πίσω, υπήρχε η αφιέρωση «… από τον Δήμο της Βιέννης με ευγνωμοσύνη και εκτίμηση προς τον επιφανή αυτόν Έλληνα, τον Νικόλαο Δούμπα».
Ο Νικόλαος Δούμπας ήταν συλλέκτης χειρογράφων και του Μπραμς, φίλος  και προστάτης  μεγάλων καλλιτεχνών της Βιέννης και των νέων τότε ζωγράφων Γκούσταβ Κλιμτ και Χανς Μάκαρτ, του οποίου τις σπουδές κοντά στον Τιτσιάνο είχε χρηματοδοτήσει. Ήταν ο ίδιος που φρόντισε να στηθούν σε διάφορα σημεία της πόλης της Βιέννης αγάλματα των μεγάλων μουσουργών -του Σούμπερτ, του Μότσαρτ, του Γιόχαν Στράους υιού, του Μπραμς, αλλά και του Σίλλερ και του Γκαίτε, του Ράιμουντ και του Ραντέτσκι. Τιμήθηκε με τον σταυρό των Ιπποτών (Rittercreuz) από τον Αυτοκράτορα, ενώ όπως και ο πατέρας του και ο αδερφός του, απέρριψε και αυτός την πρόταση απονομής τίτλου ευγενείας διακρινόμενος έτσι για τις φιλελεύθερες πεποιθήσεις του. Η οδός με το όνομά του, που βρίσκεται μπροστά ακριβώς από την Musikverein, δεν μπορεί παρά να παραμένει η μεγαλύτερη απόδοση τιμής και σεβασμού!
Ο Νικόλαος Δούμπας απεβίωσε στη Βουδαπέστη την 23η Μαρτίου του 1900 από καρδιακό επεισόδιο και η εξόδιος ακολουθία ψάλθηκε στον ιερό ναό της Αγίας Τριάδας στη Βιέννη, σύμφωνα με την επιθυμία του, παρουσία όλων των επισήμων και πλήθος κόσμου. Η ανδρική χορωδία έψαλε μπροστά στο Musikverein το Aller-seelen και κατά τον ενταφιασμό του στο ελληνικό τμήμα του κεντρικού νεκροταφείου σε οικογενειακό τάφο, τραγούδησε σύμφωνα με την επιθυμία, που είχε κάποτε εκφράσει ο εκλιπών, το Grablied από το έργο Ο Θάνατος και η Κόρη και το Nebensonnen του Σούμπερτ. Το 1903 ο Δήμος Βιέννης παραχώρησε τιμητικό τάφο στο κεντρικό νεκροταφείο, δίπλα στα μνήματα των μεγάλων μουσουργών (Μπετόβεν, Μπραμς, Μότσαρτ, Σούμπερτ, Στράους) και μετά τη μετακομιδή των λειψάνων του ανήγειρε μεγαλοπρεπές μνήμα προς τιμήν του. Με τη διαθήκη του ο Δούμπας κληροδότησε στη βιβλιοθήκη της Βιέννης την συλλογή βιβλίων και μουσικών έργων που διέθετε.
Όταν πέθανε όλοι οι σύγχρονοί του είχαν την πεποίθηση, ότι θα έμενε για πάντα αλησμόνητος. Σε νεκρολογία των ημερών εκείνων γράφτηκε μεταξύ άλλων: «Ποιος ξέρει; Ίσως μια μέρα το όνομά του θα είναι σύνθημα και παράδειγμα και για όλους εκείνους που αξιοποιούν τον πλούτο τους για ευγενείς σκοπούς δεν θα λένε αυτός είναι Μαικήνας των Τεχνών, αλλά είναι ένας Δούμπας».
Η αυστριακή πόλη Τάτεντορφ, όπου είχε την έδρα των επιχειρήσεών του και ευεργέτησε με πολλούς τρόπους, τον έχει ανακηρύξει ευεργέτη, του έχει αφιερώσει μνημείο σε κεντρική πλατεία και έχει δώσει το όνομά του σε πλατεία, δρόμο και πάρκο.

Κοζάνη, Σεπτέμβριος 2012

ΟΙ ΜΑΓΕΜΕΝΕΣ (ΣΤΙΟΥΑΡΤ)


Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
 
Οι Μαγεμένες είναι ιστορικό χαρακτικό του Άγγλου αρχαιολόγου και ζωγράφου Τζέιμς Στούαρτ του 1753. Εικονίζει το μνημείο των Μαγεμένων που βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη και μεταφέρθηκε το 1836 στο μουσείο του Λούβρου. Το χαρακτικό φιλοξενείται στο Βρετανικό Μουσείο, ενώ έχει εκτυπωθεί και σε βιβλία του Στιούαρτ, στα οποία περιγράφει αρχαιολογικά μνημεία της Ελλάδας.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΠΙΝΑΚΑ
Ο Στιούαρτ και ο Ρεβέττ περιόδευσαν την Ελλάδα, όπου σπούδασαν τα αρχαία μνημεία των Αθηνών. Από εκεί αναγκάστηκαν να φύγουν λόγω των πολιτικών εξελίξεων και πέρασαν από την Θεσσαλονίκη, όπου συνάντησαν τον Πέτρο Παράδεισο, Έλληνα πρέσβη στην υπηρεσία της Μεγάλης Βρετανίας. Ο Παράδεισος τους σύστησε με τον Εβραίο έμπορο, που στο οικόπεδό του βρίσκονταν το αρχαίο μνημείο των Μαγεμένων. Οι Εγγλέζοι επισκέφτηκαν τον Εβραίο, με την μεσολάβηση του Παράδεισου, όπου και ο Στιούαρτ ζωγράφισε τον πίνακα. Επιστρέφοντας στην Αγγλία, ο Στιούαρτ δημοσίευσε τον πίνακα αυτό, μαζί και με τους υπόλοιπους που είχε ζωγραφίσει στην Αττική. 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Ο πίνακας εικονίζει την αυλή του σπιτιού ενός Εβραίου έμπορου. Το σπίτι είναι σφηνωμένο κάτω από την πύλη των Μαγεμένων. Στο προαύλιο συζητούν ο Εβραίος έμπορος με τον Έλληνα Πρέσβη της Μεγάλης Βρετανίας στην Θεσσαλονίκη Πέτρο Παράδεισο, ενώ ένας μικρός υπηρέτης του προσφέρει καφέ. Η γυναίκα του Εβραίου και οι δύο θυγατέρες του επάνω στο μπαλκόνι τον προσκαλούν να κάτσει, ενώ σε κάποια απόσταση στέκει ο ζωγράφος του πίνακα, ο οποίος συνοδεύεται από τον αρχιτέκτονα Ρεβέττ και έναν Έλληνα δραγουμάνο του Πρέσβη.



ΟΙ ΜΑΓΕΜΕΝΕΣ ΚΑΙ Ο ΝΟΣΤΟΣ


της Ελένης Στούμπου-Κατσαμούρη

Το μνημείο της αρχαίας αγοράς που επονομάστηκε στην τουρκοκρατία τα «Είδωλα», «Ιncantadas» (Μαγεμένες) στα ισπανοεβραϊκά, «Suretler» (Άγγελοι) στα τουρκικά, υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της Θεσσαλονίκης μέχρι την αφαίρεσή του το 1864.
Η ιδιόμορφη κιονοστοιχία με τις ανάγλυφες μορφές που ξεχώριζε ανάμεσα στα σπίτια της εβραϊκής συνοικίας Rogos (μεταξύ λουτρών Παράδεισος και Παναγίας Χαλκέων, πάνω από την Εγνατία οδό), προκαλούσε το θαυμασμό και αναφέρονταν ως «αξιοπρόσεκτη κατασκευή» «διάσημο αρχιτεκτόνημα», ενώ τα γλυπτά της Λήδας και του Γανυμήδη «αντάξια της ωραίας εποχής της Ελλάδας».
Δεν θα αναφερθούμε εδώ στην περιγραφή και ερμηνεία των «Μαγεμένων», που υπάρχουν σε θαυμάσιες μελέτες, αλλά στα πραγματικά περιστατικά της αφαίρεσής τους κάτω από την προστασία του αυτοκράτορα της Γαλλίας, Ναπολέοντα Γ΄. Πολύτιμη είναι η μαρτυρία του ίδιου του εντεταλμένου «συλλέκτη», παλαιογράφου Emmanuel Miller, ο οποίος, σε επιστολές προς τη σύζυγό του περιγράφει το εγχείρημά του λεπτομερώς.
Ας πάρουμε το νήμα από την αρχή. Στις 10 Οκτωβρίου του 1854, από τη Θάσο όπου βρίσκεται συγκεντρώνοντας αρχαιότητες, ο Miller ανακοινώνει «το μεγάλο νέο»: «O σουλτάνος, μέσω του μεγάλου βεζύρη Φουάντ Πασά, μου έδωσε την άδεια να αφαιρέσω και να μεταφέρω στη Γαλλία τα οκτώ αγάλματα της Θεσσαλονίκης που τόσο επιθυμούσα» (Le Mont Athos, σ. 322). Φαίνεται πως για περισσότερα από εκατό χρόνια οι πρόξενοι της Γαλλίας και της Αγγλίας έκαναν προσπάθειες για να αποκτήσουν άδεια για την αφαίρεση των Μαγεμένων, αλλά ο εκάστοτε πασάς ήταν απρόθυμος. «Θα έχω λοιπόν τα αγάλματά μου, λέω θα έχω, γιατί υπάρχουν ακόμη μεγάλες δυσκολίες. Ο εβραϊκός και ελληνικός πληθυσμός της Θεσσαλονίκης θα εκμανεί όταν μάθει ότι θα πάρουν αυτά τα αγάλματα.... Θα χρειαστεί ο πασάς να στείλει ένοπλη δύναμη και όσο διακριτικοί κι αν είμαστε το νέο θα κυκλοφορήσει πολύ γρήγορα. Τώρα που η τουρκική κυβέρνηση έδωσε το λόγο της, δεν θα επανέλθει και πρέπει οπωσδήποτε να δράσουμε» (ο.π. σ. 322).
Μετά από ένα περιπετειώδες θαλασσινό ταξίδι ο Miller αγκυροβολεί στη Θεσσαλονίκη, στο λιμάνι των Μύλων Αλατίνι για λόγους μυστικότητας, στις 29 Οκτωβρίου. Το σχέδιο είναι να μεταφερθούν εκεί τα γλυπτά των Μαγεμένων χωρίς να πάρει είδηση ο κόσμος. Ωστόσο, κατά τη συνάντηση με τον Γάλλο πρόξενο Μ. de Pontcharra μαθαίνει ότι η εντολή από τη Γαλλία έχει αλλάξει: «Υπάρχει ενδιαφέρον για το σύνολο του μνημείου, πάρτε τα όλα» (o.π. σ. 337). Ο Μiller χαρακτηρίζει την εντολή «τρέλα ανέφικτη», καθώς το πλοίο του δεν διαθέτει τα αναγκαία μηχανήματα για να υψώσει μαρμάρινους όγκους πέντε έως έξι τόνων. Φέρνει το πλοίο στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, το νέο κυκλοφορεί. Το ίδιο πρωί πηγαίνει στον πασά, ο οποίος είναι υπερβολικά εξυπηρετικός μαζί του και του παρέχει ό,τι ζητά: άνδρες, στρατιώτες, άμαξες κ.ά. Του χαρίζει μάλιστα κι ένα αρχαίο αγγείο, ο Miller το δέχεται «με ευγνωμοσύνη».
Την 1η Νοεμβρίου, μέρα των Αγίων Πάντων, δίνει ρεπό στους ναύτες του. «Ο πληθυσμός ήδη είναι αναστατωμένος και κινητοποιείται. Έχει εκμανεί που πρόκειται να πάρω τα αγάλματα, τα οποία είναι φρικτά παραμορφωμένα». Σημειώνει εδώ ότι οι παλιοί γενίτσαροι διασκέδαζαν κάνοντας σκοποβολή πάνω στα γλυπτά και αργότερα το ίδιο και οι κάτοικοι(!) «Ο ιδιοκτήτης κυρίως, που βρίσκεται μέσα στην αυλή του το μνημείο, διασκεδάζει με τη σειρά του να σπάει από καιρού εις καιρόν κομματάκια και να τα πουλάει στους τουρίστες». Λέει ότι σχεδιάζει να φέρει την επαύριο στρατιώτες για να κόψουν την κυκλοφορία στο δρόμο των εργασιών κι ακόμα να φέρει ζαπτιέδες (χωροφύλακες) να κοιμούνται στο σπίτι για να εμποδίσουν «την κακοβουλία να φθείρει περισσότερο αυτά τα αγάλματα» (ο.π., σ. 338).
Στις 2 Νοεμβρίου αρχίζουν από το πρωί, περιτριγυρισμένοι από ένα πλήθος «περίεργων γεμάτων κακοβουλία». Στις διαμαρτυρίες του ιδιοκτήτη του σπιτιού ο Miller τον στέλνει να πει τα παράπονά του στον πασά. Ο πασάς φτάνει με άμαξα και την έφιππη συνοδεία του. «Όλος ο κόσμος διαλύθηκε όπως πετά ένα σμήνος περιστέρια» (ο.π. σ. 339). Ο πασάς πιάνει από το Miller από το χέρι και τον ανεβάζει στην άμαξά του. Οι ναύτες ετοιμάζουν το όχημα για τη μεταφορά των αγαλμάτων. «Από εκείνη τη στιγμή, όλα μαθεύτηκαν παντού και ο πληθυσμός συνταράχθηκε με θαυμαστό τρόπο: κουτσομπολιά, λόγια, φλυαρίες, απίστευτες ασυναρτησίες. Όλοι οι ξένοι πρόξενοι έτρεξαν να τηλεγραφήσουν στην Κωνσταντινούπολη για να σταματήσουν την απομάκρυνση των αγαλμάτων». (ο.π., σ. 339). Στις 3 Νοεμβρίου, με τη βοήθεια ενός βαρούλκου, κατεβαίνει το πρώτο από τα τρία τμήματα του επιστυλίου «υπό το γενικό θαυμασμό». Οι γύρω στενοί δρόμοι ήταν γεμάτοι ασφυκτικά. «Οι στρατιώτες με τα μπαστούνια τους δυσκολεύτηκαν υπερβολικά για να συγκρατήσουν τους περίεργους, όμως έφτανε να σηκωθεί ο συνταγματάρχης: τότε έγινε το σώσε. Το θέαμα ήταν πρωτότυπο, έτρεχε ο ένας πάνω στον άλλο, έπεφταν στο ρείθρο του δρόμου, τι ιδιόρρυθμος λαός»! (ο.π., σ. 340).
Την επόμενη ημέρα, Σάββατο, είναι αργία για τον εβραϊκό πληθυσμό. «Δεν μπορείτε να φανταστείτε το συνωστισμό στους δρόμους που οδηγούν στο θέατρο των εργασιών μας. Δεν υπήρχε τρόπος να περάσεις. Είναι ένα θέαμα που όλος ο κόσμος θέλει να δει. Εχθές, η κυρία Poncharra (η σύζυγος του προξένου) κι ένα πλήθος άλλες κυρίες ήρθαν για να δουν το κατέβασμα του δεύτερου μαρμάρινου κομματιού και της δεύτερης ομάδας αγαλμάτων (πεσσού)... Για να κάνουμε τους Εβραίους να οπισθοχωρήσουν, οι οποίοι ωστόσο φορούσαν τις καλές τους φορεσιές, μεταχειριστήκαμε κουβάδες νερό. Αρκέστηκαν να βγάλουν τους σκούφους τους και να βάλουν ένα μαντήλι στο κεφάλι. Την επόμενη εβδομάδα θα μεταφέρουμε από το πλοίο την πυροσβεστική αντλία και όπως υπάρχει πηγάδι στο σπίτι, θα καταβρέξουμε τους περίεργους, έτσι ώστε να τους κόψουμε την όρεξη» (ο.π., σ.342).
Στις 12 Νοεμβρίου έχει ολοκληρωθεί η μεταφορά των πεσσών στο αμπάρι του πλοίου. «Οι Τούρκοι λυσσομανούν πάντα, υπολογίζουν πάντα σε μια ακυρωτική διαταγή από την Κωνσταντινούπολη» (ο.π., σ. 345). Αναφέρει στη συνέχεια ένα περιστατικό που σχετίζεται πιθανώς με τις προλήψεις των Τούρκων για τους «Αγγέλους» (Suretler), όπως ονόμαζαν τις μορφές του μνημείου. «Ένας από αυτούς έπαιξε μια κωμωδία από τις πιο γελοίες. Ένας καβάσης, υπηρέτης, ήρθε δίπλα στο άγαλμα της Νίκης. Έκλαιγε και ήθελε να τη φιλήσει. Η ψάθα τύλιγε το άγαλμα σχεδόν ολόκληρο. Οι ναύτες είχαν αφήσει μόνο το πίσω μέρος του αγάλματος. Ο άνθρωπός μας μη βλέποντας άλλο πρόσωπο αποφάσισε και το φίλησε. Φαντάζεστε τα γέλια του κόσμου και τα γιουχαίσματα των ναυτών. Είναι ένα τρελός ή ηλίθιος» (ο.π., σ. 345).
Στις 9 του μηνός ο Miller ψάχνει για βουβάλια για να μεταφέρει τα αγάλματα στο λιμάνι. «Φτάνουν τέσσερα ζευγάρια που τα ζέψαμε, αφού τοποθετήσαμε την πρώτη ομάδα (πεσσών) στο όχημα που είχα φέρει από τη Θάσο. Δυστυχώς, οι δρόμοι της Θεσσαλονίκης είναι πολύ στενοί και εμφανίζουν γωνίες που είναι δύσκολο να στρίψεις. Ταλαιπωρηθήκαμε πολύ για να κάνουμε τη δουλειά μας. Οι δρόμοι έχουν φρικτό οδόστρωμα, έχει τρύπες παντού, μετά πρέπει κανείς να περάσει όλα τα παζάρια, να αποφύγει τα γωνιακά μαγαζιά κι αυτό με οκτώ βουβάλια στο ζυγό! Δεν καθαρίζουν ποτέ, πετούν τα ψόφια ζώα στους δρόμους, όπου σαπίζουν... Τέλος σε μιάμιση ώρα φτάσαμε στο λιμάνι... Δεν χρειάζεται να πούμε ότι έχουμε στην πλάτη όλο τον πληθυσμό, κι ότι οι ζαπτιέδες που μας συνοδεύουν δύσκολα τα βγάζουν πέρα» (ο.π., σ. 346).
Το ζήτημα που απασχολεί τώρα τον Miller είναι ο θριγκός. «H υπόθεση των αγαλμάτων πάει καλά, αλλά υπάρχουν άλλα μέρη του μνημείου που θα ήθελαν ολόκληρα στο Παρίσι. Η πρώτη σειρά λίθων του θριγκού είναι το μεγάλο πρόβλημα. Δεν υπάρχει τρόπος να βγει αν δεν κοπούν στα δυό τα τέσσερα κομμάτια που την απαρτίζουν». Ο Miller δεν δείχνει να προβληματίζεται καθόλου για το διαμελισμό του μνημείου, τον απασχολεί μόνο το τεχνικό κομμάτι. Στη συνέχεια αναφέρει μια έμπνευση της νύχτας για το πως να κόψει τα μάρμαρα εξοικονομώντας χρόνο και χρήμα: «Πολύ απλά χρειαζόταν να μπουν τα μάρμαρα οριζόντια κατά τρόπο ώστε το μεγαλύτερο μέρος να αιωρείται στο κενό. Θα συγκρατούσαμε με σκοινιά τα δύο μέρη και με ένα σιδερένιο όγκο που θα τον αφήναμε να πέσει στο τμήμα που προεξείχε θα σπάζαμε το μάρμαρο στα δύο» (σ. 347). Πριν προχωρήσει, αποφασίζει να ζητήσει τα απαραίτητα εργαλεία για τη μεταφορά των μαρμάρινων όγκων από το ναύαρχο Aboville, διοικητή της γαλλικής ναυτικής μοίρας στον Πειραιά. Ο ναύαρχος του στέλνει ατμόπλοιο με 91 άνδρες και μηχανήματα.
Στη συνέχεια συναντά δυσκολίες με τα ζώα. Οι Βούλγαροι ιδιοκτήτες των βουβαλιών δεν συνεργάζονται με αποτέλεσμα «οι ζαπτιέδες ή οι στρατιώτες να αναγκάζονται πάντα να χρησιμοποιήσουν το μπαστούνι» (σ. 350). Επόμενο πρόβλημα είναι η λάσπη στο παζάρι που εμποδίζει τα ζώα να προχωρήσουν. Ο πασάς υπόσχεται να την καθαρίσει. Οι βροχές της Θεσσαλονίκης όμως δεν ξεπερνιούνται (σ. 350). Ο Miller αρχίζει να απογοητεύεται. «Δεν θα γράψω σήμερα στον αυτοκράτορα, γιατί δεν έχω τίποτα καλό να του αναγγείλω. Δεν θα ησυχάσω παρά μόνον όταν δω στο λιμάνι την πρώτη από τις τέσσερις μεγάλες πέτρες. Είναι μια δοκιμασία για την οποία έχω πολλές αμφιβολίες. Τι κλίμα αυτό της Θεσσαλονίκης! μια σχεδόν διαρκής υγρασία που με παγώνει»! (σ. 351).
Λίγες μέρες αργότερα φτάνει μήνυμα από την προστάτιδά του Μme Cornu, που παίζει το ρόλο του ενδιάμεσου στην επικοινωνία του με τον αυτοκράτορα: «βλέπω ότι υπάρχουν πολύ μεγάλες δυσκολίες, αυτά που θα μεταφέρετε αρκούν». Ο Miller νιώθει απογοήτευση για τον άδικο κόπο (όχι όμως για το διαμελισμό του μνημείου) (σ. 355). Στη συνέχεια αποκαθηλώνει όλα τα αρχιτεκτονικά μέλη της αριστερής πλευράς και το κιονόκρανο της τελευταίας κολώνας, που ανασκάπτει για να φανεί η βάση της και ο στυλοβάτης. «Είναι βέβαιο ότι δεν διασκεδάζει κανείς καταστρέφοντας τα θεμέλια ενός μνημείου, τα οποία σώζονται ίσως ακέραια. Ανασκάπτοντας και συνεχίζοντας θα ήταν εύκολο να βρεθεί η γενική κάτοψη. Όμως τι δυσκολίες! Πόση δουλειά, ιδίως αυτή την εποχή με τόσο κακό καιρό...» (σ. 357). Για τις κολώνες διαπιστώνει ότι η μόνη λύση για να μεταφερθούν είναι τα τις δέσει ο καπετάνιος στην κουβέρτα του πλοίου.
Στις 28 Νοεμβρίου με την προοπτική της επιστροφής φιλοσοφεί πάνω στην αρχαιολογική του αποστολή: «Αυτή η αρχαιολογική εκστρατεία που μόλις έκανα, μ’ έκανε να δω ότι ήμουν κατάλληλος γι’ αυτό το είδος της άσκησης... Αν η τύχη με είχε στείλει σε μια χώρα πλούσια σε ανεξερεύνητες αρχαιότητες, τι συγκομιδή θα είχα μαζέψει»! (σ. 359). Στις 4 Δεκεμβρίου, «οι υποθέσεις προχωράνε λίγο έως καθόλου». Ένα τηλεγράφημα της Μme Cornu του ξεκαθαρίζει ότι δεν πρόκειται να του στείλει τίποτα και να αρκεστεί στα μηχανήματα που έχει. Ακολουθεί μια απίστευτη κρίση ειλικρίνειας: «Θα χρειαστεί λοιπόν να σπάσω τα μάρμαρα για να αποκατασταθεί η κυκλοφορία στο δρόμο, όμως τι αξιοθρήνητη αναγκαιότητα! Θα είχαμε πιο πολύ δίκιο να διαμαρτυρηθούμε για τη βαρβαρότητα. Θα ήταν καλύτερα να αφήναμε το μνημείο έτσι όπως ήταν και να αρκεστούμε στα αγάλματα. Το να το καταστρέψουμε, να αποκαθηλώσουμε όλα τα μάρμαρα που το απαρτίζουν, και μετά να τα κομματιάσουμε είναι πράξη ενός βανδάλου. Όλος ο κόσμος θα μας κατηγορήσει». (σ. 360). Οι μέρες περνούν, ο Miller αρχίζει να κάνει εκπτώσεις: «Aν μπορούσα μόνο να μεταφέρω τα μικρότερα μάρμαρα, θα ήμουν ευχαριστημένος και θα άφηνα, χωρίς πολλές τύψεις τα τέσσερα που είναι θηριώδη και τα οποία δεν μου φαίνεται ότι μπορούν να μεταφερθούν παρά μόνο με το μετόχλιστρο... Να τώρα τι έχω αποφασίσει αν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Θα απλώσω τα μάρμαρα κατά μήκος των τοίχων, έτσι ώστε να μην εμποδίζω την κυκλοφορία και θα τοποθετήσω τα τέσσερα μεγάλα σε μια πλατειούλα, εκεί κοντά. Επιστρέφοντας στο Παρίσι θα πω στον αυτοκράτορα ότι μπορούμε να πάμε να τα πάρουμε, αν θέλουμε, διαφορετικά, θα τα χαρίσω στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου που χτίζουν στη γειτονιά και θα είναι ευχαριστημένοι που θα έχουν μάρμαρα να χρησιμοποιήσουν» (σ. 361).
Έτοιμος ψυχικά να αναχωρήσει, αναφωνεί «Τι κακόγουστο αστείο, αυτή η έκφραση «Ωραία Ανατολή»!... (σ. 362). Το τελευταίο γράμμα του Miller από τη Θεσσαλονίκη έχει ημερομηνία 13 Δεκεμβρίου. Έχουν μεταφερθεί άλλα τρία «μικρά» μάρμαρα, τα κιονόκρανα, προβληματίζεται ακόμη για τα τέσσερα μεγάλα. Δεν γνωρίζουμε τι απέγινε με τα σχέδιά του.
Η θλιβερή λεηλασία αποσιωπήθηκε και ξεχάστηκε.
Ο Miller δεν ήταν αρχαιολόγος, αλλά ούτε είχε το απλό ενδιαφέρον να περιγράψει το μνημείο, να κρατήσει σημειώσεις για την ακριβή του θέση, να καταγράψει τα μέλη που αφαιρούσε και να τα αριθμήσει. Έτσι, στο Μουσείο του Λούβρου έφθασαν λίγα χρόνια αργότερα οι πεσσοί με τις ανάγλυφες μορφές και τα κιονόκρανα, ενώ μεταφέρθηκαν αργότερα από αποθήκες οι βάσεις των πεσσών, ένα τμήμα επιστυλίου και δύο τμήματα ζωφόρου. Δεν είναι γνωστό τι απέγιναν τα άλλα κομμάτια που αναφέρει ο Μiller στις επιστολές του.
Οι κίονες και τα μεγάλα κομμάτια του θριγκού φαίνεται ότι δεν μεταφέρθηκαν ποτέ. Η συνοικία Rogos και το σπίτι που βρίσκονταν οι Μαγεμένες καταστράφηκαν από την πυρκαγιά του 1917, το ίδιο και ο ναός του Αγίου Νικολάου στο χτίσιμο του οποίου πιθανώς χρησιμοποιήθηκαν τα ξεχασμένα μάρμαρα. Δεν γνωρίζουμε ποια ήταν η τύχη τους.
Η θλιβερή αυτή λεηλασία, αντίθετα με την περίπτωση των Ελγινείων, αποσιωπήθηκε και ξεχάστηκε. Μόνο από τύχη μπορεί να πέσει κανείς στη μακρόστενη αίθουσα του Λούβρου όπου εκτίθενται οι πεσσοί με τις ανάγλυφες μορφές της Θεσσαλονίκης, χωρίς χώρο για να οπισθοχωρήσει και να δει έστω το σύνολο μετωπικά. Οι παλιοί μύθοι της πόλης έχουν ξεχαστεί και οι νέοι αστικοί μύθοι απεχθάνονται τη θλίψη της τουρκοκρατίας. Ίσως η αφορμή της εκατονταετηρίδας από την απελευθέρωση να είναι μια αφορμή αυτογνωσίας. Αν υπάρχει νόστος, οι γιατροί λένε πως θεραπεύεται, με την επιστροφή. Οι Θεσσαλονικείς, όλων των κοινοτήτων, αισθάνονταν τις Μαγεμένες δικές τους και αντέδρασαν στην αρπαγή τους όπως μπορούσαν. Ας τους τιμήσουμε γι’ αυτό το όχι, όταν οι νεότεροι συμπολίτες τους είπαμε τόσα ναι στην καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς από αδιαφορία.

* Η Ελένη Στούμπου-Κατσαμούρη σπούδασε αρχαιολογία στο Α.Π.Θ. και κινηματογράφο στο Παρίσι με το Jean Rouch. To 2007 κέρδισε το βραβείο μικρού μήκους στο φεστιβάλ της Μπεζανσόν (Γαλλία) για τον «Αμφορέα της Ελευσίνας» και το 2010 το ίδιο βραβείο στο αντίστοιχο φεστιβάλ της Αμιένης (Γαλλία) για το «Παράξενο πεπρωμένο της αρπαγείσας κόρης». Η τελευταία της δουλειά είναι ένα ντοκιμαντέρ για το λαϊκό μύθο που έδωσε στις Μαγεμένες το όνομά τους.



Τετάρτη 26 Σεπτεμβρίου 2012

ΟI ΠΑΡΕΛΑΣΕΙΣ, ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΑΤΗ ΣΥΝΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ


Εὐάγγελος Στ. Πονηρός Δρ Θ., Μ.Φ.

Α. ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΣΤ’ ΑΛΗΘΕΙΑ ΟΙ ΠΑΡΕΛΑΣΕΙΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑ;
Κάποιους ἐνοχλεῖ ὁ θεσμός τῶν παρελάσεων, τόσο κατά τίς δύο μεγάλες πανελλήνιες, ὅσο καί κατά τίς τοπικές ἐθνικές μας ἐπετείους. Γιά τήν πλειοψηφία τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ δέν τίθεται τέτοιο θέμα, τό αἴτημα ἀπαγορεύσεως τῶν παρελάσεων προέρχεται ἀπό ἐλάχιστα ἄτομα. Ὅμως καί σ’ αὐτή τήν περίπτωση, ὅπως καί σέ πλεῖστες ὅσες ἄλλες στή χώρα μας, ἐφαρμόζεται ἡ πασίγνωστη τακτική: «φωνάζουμε πολύ, γιά νά φαινόμαστε πολλοί».
Τά ἐπιχειρήματα τῶν συμπαθῶν αὐτῶν ἀνθρώπων δέν εἶναι σοβαρά. Ἡ διεξαγωγή τῶν παρελάσεων δέν στοιχίζει ἀκριβά. Δέν δημιουργοῦν κανένα ἰδιαίτερο πρόβλημα. Μᾶς θυμίζουν τήν ἱστορία μας, μᾶς διδάσκουν, μᾶς τονώνουν τό ἠθικό μας, μᾶς δίνουν θάρρος γιά νέους ἀγῶνες, ἐάν τυχόν ἀπειληθεῖ ἡ ἐλευθερία μας, ἀποτελοῦν τιμή γιά τούς προγόνους μας οἱ ὁποῖοι ἀγωνίσθηκαν, θυσιάσθηκαν καί μᾶς χάρισαν τήν ἐλευθερία.
Ἀκούσαμε καί τό ἀνιστόρητο ψευδοεπιχείρημα, ὅτι ὁ θεσμός τῶν παρελάσεων προέρχεται ἀπό δικτατορικά καθεστώτα τῆς Εὐρώπης τοῦ 20ου αἰώνα (Μουσολίνι, Στάλιν, Χίτλερ) καί ὅτι κατόπιν υἱοθετήθηκε ἀπό ἑλληνικά δικτατορικά καθεστώτα καί ὅτι δῆθεν μᾶς κληροδοτήθηκε ἀπό αὐτά μέχρι σήμερα σάν μία κακή συνήθεια. Πρόκειται γιά ἐκτός τόπου καί χρόνου ἰσχυρισμό. Θά συνιστούσαμε, νά μή μελετᾶται ἡ ἱστορία ἐπιδερμικά[1], ἀλλιῶς θά ἔπρεπε νά μήν ἔχουμε διόλου στρατό ἐπειδή εἶχαν καί τά δικτατορικά καθεστώτα, νά μήν ἔχουμε ἀκόμη  καί σχολεῖα καί νοσοκομεῖα ἐπειδή καί ἐκεῖνα τά καθεστώτα εἶχαν!
Κάποιοι ἰσχυρίσθηκαν, ὅτι οἱ παρελάσεις καθιερώθηκαν ἀπό τήν ἀρχαία Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία. Καί αὐτό ὅμως εἶναι ἀναληθές, θά δοῦμε ἀμέσως παρακάτω ποιά εἶναι ἡ ἀλήθεια καί γιατί μᾶς ἐπιβάλλει νά συνεχίσουμε τόν θεσμό τῶν παρελάσεων.
Πρόβλημα θά ὑπῆρχε, ἄν δέν γνώριζαν οἱ παρελαύνοντες γιατί παρελαύνουν, ποιούς τιμοῦν, ποιῶν ἡρώων ἀγῶνες δέν πρέπει ποτέ νά ξεχνοῦν, ὥστε ἄν χρειασθεῖ νά τούς συνεχίσουν. Ἄν κατέληγαν οἱ παρελάσεις τυπικές γιορτές γιά τά παιδιά καί ἀνούσια ὑπηρεσιακά καθήκοντα γιά ἀξιωματικούς καί ἐκπαιδευτικούς. Εἶναι λοιπόν ὑπεύθυνοι, τόσο οἱ ἐκπαιδευτικοί ὅσο καί οἱ ἀξιωματικοί, ὥστε νά ἐνημερώνουν σωστά μαθητές καί στρατιῶτες καί νά τούς τονώνουν τή φιλοπατρία. Κι ἄς μή δίνουν σημασία σέ μερικούς οἱ ὁποῖοι χλευάζουν αὐτή τή λέξη. Λαός χωρίς φιλοπατρία εἶναι λαός μέ πεσμένο ἠθικό, λαός πού πάσχει ἀπό τάσεις αὐτοκτονίας!
Κι ἄς μή προβάλλουν μερικοί ὡς πρόφαση κάποιες μαθήτριες, οἱ ὁποῖες ἐμφανίζονται στίς παρελάσεις μέ ἀνάρμοστη περιβολή καί μᾶλλον συγχέουν τήν ἐθνική παρέλαση μέ τήν πασαρέλα. Ὅταν κάποιοι δέν ἐφαρμόζουν σωστά ἕνα θεσμό, δέν συνεπάγεται τό γεγονός αὐτό ὅτι πρέπει ὁ θεσμός αὐτός νά ἀπαγορευθεῖ, ἀλλιῶς θά ἔπρεπε νά ἀπαγορευθεῖ καί ἡ ἰατρική ἐπειδή ἔχουν κατά καιρούς ὑπάρξει καί ἀσυνείδητοι ἰατροί.
Ἄς μᾶς πεῖ ὅμως, ὅποιος γι’ αὐτό τό λόγο προπαγανδίζει τήν ἀπαγόρευση τῶν ἑλληνικῶν παρελάσεων: ποιός θά θεωρήσει τίς ἐθνικές μας ἐνδυμασίες ἀκατάλληλες γιά παρελάσεις; Ποιός εἶναι δυνατόν νά γελάσει, ἄν δεῖ Ἑλληνίδα νά παρελαύνει ντυμένη μέ τή στολή τοῦ Γιδᾶ, δηλαδή τῆς Ἀλεξάνδρειας Ἠμαθίας, ἡ ὁποία περιλαμβάνει καί τήν περίφημη «κατσούλα», καφαλοκάλυμμα ὅμοιο μέ τήν ἀρχαία μακεδονική περικεφαλαία, δοσμένο στίς γυναῖκες τῆς περιοχῆς ἀπό τόν μέγα Ἀλέξανδρο ὁ ὁποῖος θέλησε ἔτσι νά τιμήσει τήν γενναιότητά τους στή μάχη;

Β. Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ
 Ἄς δοῦμε λοιπόν πῶς συνδέονται μέ τήν ἑλληνική ἱστορία οἱ παρελάσεις, ὥστε νά λήξει αὐτό τό θέμα μιά γιά πάντα. Σ΄ αὐτό θά μᾶς βοηθήσει ὁ ἱστορικός Ἀρριανός, ὁ ὁποῖος, ὡς γνωστόν, συνέγραψε τό ἔργο Ἀλεξάνδρου ἀνάβασις.
Περιγράφει λοιπόν ὁ ἀρχαῖος ἱστορικός πῶς ὁ Ἀλέξανδρος Γ΄ ὁ μέγας ἑόρτασε τήν κατάληψη τῆς Τύρου: «Ἀλέξανδρος δέ τῷ Ἡρακλεῖ ἔθυσέ τε καί πομπήν ἔστειλε ξύν τῇ δυνάμει ὡπλισμένῃ· καί αἱ νῆες ξυνεπόμπευσαν τῷ Ἡρακλεῖ, καί ἀγῶνα γυμνικόν ἐν τῷ ἱερῷ καί λαμπάδα ἐποίησε»[2].
Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος λοιπόν πραγματοποίησε θυσία στόν Ἡρακλῆ καί κατόπιν διοργάνωσε πομπή μέ ὅλη τή στρατιά ὁπλισμένη. Στήν πομπή πρός τό ἱερό τοῦ Ἡρακλῆ συμμετεῖχαν καί τά πλοῖα τοῦ στόλου. Κατόπιν πραγματοποίησε καί γυμνικούς ἀθλητικούς ἀγῶνες στό ἱερό καί λαμπαδηφορία.
Στήν δέ Μέμφιδα, ἀναφέρει ὁ ἱστορικός ὅτι, ὁ Ἀλέξανδρος «ἐνταῦθα θύει τῷ Διί τῷ βασιλεῖ καί πομπεύει ξύν τῇ στρατιᾷ ἐν τοῖς ὅπλοις καί ἀγῶνα ποιεῖ γυμνικόν καί μουσικόν»[3]. Κι ἐδῶ λοιπόν ὁ Ἀλέξανδρος πραγματοποιεῖ θυσία, αὐτή τή φορά στόν βασιλέα Δία καί διοργανώνει πομπή μέ ὅλη τή στρατιά ἔνοπλη καί κατόπιν γυμνικούς ἀθλητικούς ἀγῶνες καί μουσικό διαγωνισμό.
Ἐπειδή κατά καιρούς ἔχουμε ἀκούσει ὅλων τῶν εἰδῶν τίς ἀφελεῖς προφάσεις, σπεύδουμε νά ἐπισημάνουμε: ἄς μή προφασισθεῖ κάποιος, ὅτι ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος συνέδεσε στά δύο ὡς ἄνω παραδείγματα τίς παρελάσεις καί μέ τήν λατρεία τοῦ Ἡρακλέους καί τοῦ Διός. Σήμερα δέν ἔχουμε λατρεία Ἡρακλέους καί Διός, ἔχουμε ὅμως ἱστορική μνήμη καί πρέπει νά τιμήσουμε τούς προγόνους μας οἱ ὁποῖοι ἀγωνίσθηκαν γιά τήν ἐλευθερία, νά συνεχίσουμε δέ τίς θυσίες καί τούς κόπους τους. Ἡ συνέχιση ἑνός θεσμοῦ δέν σημαίνει καί ἀπόλυτη ἀντιγραφή του, ἀλλιῶς θά ἔπρεπε οἱ σημερινοί στρατοί νά παρελαύνουν μέ τά ὅπλα καί τά μεταφορικά μέσα τῆς ἐποχῆς τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου. Οἱ δέ ἀθλητικοί ἀγῶνες συνεχίζονται μέχρι καί σήμερα κι ἄς μήν εἶναι οὔτε γυμνικοί, οὔτε ἀφιερωμένοι στόν Δία καί στόν Ἡρακλῆ.
Ὅπως ἀναφέρει καί ὁ N. G. L. Hammond, ἕνας ἀπό τούς πλέον ἔγκυρους μελετητές τῆς ἀρχαίας Μακεδονίας, ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος: «ἐπέλεξε 30.000 παῖδες[4] καί ἔδωσε ἐντολές νά μάθουν ἑλληνικά καί νά ἀσκηθοῦν στή μακεδονική στρατιωτική τάξη, καί ὅρισε πολλούς ἐπιμελητές». Σέ ἄλλες διηγήσεις μαθαίνουμε ὅτι τά παιδιά αὐτά, ὅταν ἐπιλέχτηκαν, ἦταν πολύ νέα καί ὅταν παρήλασαν ὡς ἐπίγονοι μπροστά στόν Ἀλέξανδρο τό 324 ἦταν ἤδη ἄνδρες, δηλαδή κόντευαν τά εἴκοσι»[5].  

 Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
 Ἀποδείξαμε λοιπόν, ὅτι οἱ παρελάσεις δέν εἶναι συνήθεια ξενόφερτη στήν Ἑλλάδα. Δέν προέρχονται ἀπό τή ρωμαϊκή αὐτοκρατορία, οὔτε ἀπό δικτατορικά καθεστώτα τῆς Εὐρώπης  ἤ τῆς Ἑλλάδας τοῦ 20ου αἰώνα. Τίς παρελάσεις συνήθιζε, γιά νά γιορτάσει τίς νίκες του καί γιά νά ἐπιθεωρεῖ τά στρατεύματά του ὁ ἀνυπέρβλητος Ἕλληνας ὁ Ἀλέξανδρος Γ΄ ὁ Μέγας, εἶναι ἑπομένως σαφῶς ἑλληνική συνήθεια.
Κι ἄν ἐμεῖς ἀπαγορεύσουμε τίς παρελάσεις, θά τίς συνεχίσουν πρός τιμήν του ἄλλοι, κι ἄς μήν εἶναι ἀπόγονοι τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, ἀλλ΄ ἁπλῶς τόν διεκδικοῦν σάν πρόγονό τους καί ἐμπνευστή τῆς πορείας τους πρός τό μέλλον.


- Δημοσιεύθηκε στό περιοδικό ΕΡΩ, τεῦχος 11, Ἰούλιος-Σεπτέμβριος 2012.




[1] Καί γενικά θά συνιστούσαμε νά παύσει ἡ χονδροειδής νεοελληνική συνήθεια τήν ὁποία ἔχουμε ὀνομάσει «ἐκμάθηση τῆς ἱστορίας ἀπό τό καφενεῖο». Ὅποιος σύγχρονος Ἕλληνας δέν μελετᾶ ὑπεύθυνα ἱστορικά συγγράμματα καί ἄρθρα, ἀλλά ἀρκεῖται σέ ἀνόητες φῆμες, τίς ὁποῖες ἐκλαμβάνει ὡς ἱστορική ἀλήθεια, δέν πρόκειται ποτέ νά μάθει σωστά τήν ἱστορία του καί μέ αὐτήν νά ἐναρμονίσει τήν πορεία του πρός τό μέλλον.
[2] Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου ἀνάβασις, Β, 24, 6.
[3] Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου ἀνάβασις, Γ, 5, 2.
[4] Ἐννοεῖ μή Ἕλληνες.
[5] N. G. L. Hammond, Μέγας Ἀλέξανδρος, Ἕνας ἰδιοφυής, ἐκδ. Μαλλιάρης-Παιδεία, Θεσσαλονίκη 2007, σ. 223.

9 «ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ» ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΓΙΝΑΝ ΠΟΤΕ


 Στην επιστήμη βασίζουμε τις ελπίδες μας για την εξέλιξή μας και για μια καλύτερη ζωή. Από την επιστήμη περιμένουμε να μάθουμε απαντήσεις για τα σημαντικά και τα ασήμαντα που συμβαίνουν γύρω μας και… η αλήθεια είναι ότι τις περισσότερες φορές δεν μας απογοητεύει.
Υπάρχουν, όμως, μυστήρια στα οποία ακόμα και οι σπουδαιότεροι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει ακόμα να δώσουν εξηγήσεις -παρόλο που κάποιοι έχουν υποσχεθεί να το κάνουν. Δείτε κάποια από αυτά και γιατί είναι τόσο δύσκολο να διαλευκανθούν:

1. Τι είναι η συνείδηση;
Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μία αίσθηση του τι είναι η συνείδηση, αλλά οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει ακόμα ούτε να την ορίσουν ούτε να την κατανοήσουν πλήρως. Υπάρχουν πολλές θεωρίες που κατά καιρούς έχουν αναπτυχθεί -κάποιες αναφέρονται ακόμα και στην κβαντική μηχανική- όμως καμία δεν δίνει σαφή λύση. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι στο μέλλον, με την βελτίωση της τεχνητής σύνθεσης οργανισμών και των ρομπότ με νόηση θα τα καταφέρουν.

2. Τι συνέβη πριν το Big Bang;
Σύμφωνα με κάποιους επιστήμονες, πριν το Big Bang δεν υπήρχε διάστημα ή χρόνος, οπότε το ερώτημα αυτό δεν έχει νόημα. Δηλαδή ο κόσμος δημιουργήθηκε από το τίποτα; Από το χάος; Και το χάος από πού προήλθε;

3. Τι θα γίνει με τον συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό του πλανήτη;
Μιλάμε συνεχώς για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, για ανακύκλωση, για βιώσιμες καλλιέργειες… όμως η αύξηση του πληθυσμού στον πλανήτη είναι ένα θέμα στο οποίο οι περισσότεροι σωπαίνουν. Θα χρειαστεί κάποτε να γίνουμε Κίνα (ένα παιδί ανά οικογένεια); Διαφορετικά, πώς θα αντέξει ο πλανήτης τόσο λαό; Ειδικά αν, όπως λένε νέες έρευνες, αρχίσουμε να ζούμε μέχρι τα 120…

4. Πόσοι πλανήτες υπάρχουν στο ηλιακό μας σύστημα;
Από τότε που ο Πλούτωνας εξορίστηκε από το ηλιακό μας σύστημα, καθώς έπαψε να θεωρείται από τους αστροφυσικούς κανονικός πλανήτης, αλλά «νάνος πλανήτης», πολλοί έχουν αρχίσει να αμφιβάλλουν για το πόσοι τελικά πλανήτες υπάρχουν και πού ακριβώς βρίσκονται. Προς το παρόν οι επιστήμονες παραμένουν στο «8 πλανήτες και 1 ήλιος», μα ένας Θεός ξέρει κατά πόσο όλα αυτά θα έχουν αλλάξει, αν θα έχουν ανακαλυφθεί νέοι πλανήτης ή νέα σύμπαντα, μέχρι να πάνε τα εγγόνια μας σχολείο.

5. Γιατί γλιστρά ο πάγος;
Ερώτημα αντίστοιχο του «γιατί το νερό είναι βρεγμένο», για το οποίο, όπως σε πολλά άλλα, δεν έχει δώσει ακόμα η επιστήμη εξήγηση. Ίσως οι άνθρωποι των σπηλαίων να είχαν κάτι να μας πουν πάνω σ’ αυτό…

6. Θα καταφέρουμε να καταγράφουμε την σκέψη μας (όπως καταγράφουμε π.χ. ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα);
Θα μπορούμε, δηλαδή, κάποτε να ξαναβιώσουμε καταστάσεις που ζήσαμε στο παρελθόν; Να ξαναερωτευτούμε ένα άτομο; Θα γίνει κάποτε εφικτό να καταγράψουμε τα όνειρά μας και να μπορέσουμε να τα παρακολουθήσουμε όταν θα είμαστε ξύπνιοι; Ακούγεται συγκλονιστικό αλλά και επικίνδυνο. Και δεν έχει δοθεί ακόμα καμία απάντηση γι’ αυτό.

7. Θα μπορέσει ποτέ η ανθρωπότητα να φτάσει στα άστρα;
Στα επόμενα 100 χρόνια, λένε οι επιστήμονες, θα έχουμε καταφέρει να ανακαλύψουμε τα όρια του ηλιακού μας συστήματος με αστροναύτες που θα σταλούν εκεί, αλλά και με ρομπότ που θα κάνουν πιο ενδελεχή «δουλειά». Το πότε, όμως, θα μπορεί ο κάθε ένας από εμάς να ταξιδεύει στα άστρα και να επισκέπτεται άλλους πλανήτες, π.χ. για διακοπές, παραμένει ακόμα άγνωστο.

8. Τι είναι το Deja vu;
Στα ελληνικά «déjà vu» σημαίνει «έχει ήδη δει» και με αυτό περιγράφεται το μυστηριώδες συναίσθημα που νιώθουμε όταν νομίζουμε ότι έχουμε ξαναζήσει μία κατάσταση ή ένα γεγονός. Η έρευνα της ψυχολογίας έχει κατά καιρούς προσφέρει κάποιες «φυσιοκρατικές» εξηγήσεις στο γιατί μας συμβαίνει, αλλά η πραγματική αιτία και φύση του φαινομένου παραμένουν μυστήριο.

9. Υπάρχουν φαντάσματα;
Ποτέ η επιστήμη μέχρι σήμερα δεν έδωσε σαφή εξήγηση στο τι ακριβώς είναι τα φαντάσματα ή αν υπάρχουν. Κάθε στοιχείο που έχει κατά καιρούς δημοσιευτεί παραμένει απροσδιόριστο και -μεταξύ μας- ας παραμείνει έτσι! Αρκετά προβλήματα έχουμε! Μην έχουμε και τα φαντάσματα…




«ΘΕΡΙΖΕΙ» Η ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ


 Αύξηση παρουσιάζουν τα κρούσματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας, σύμφωνα με τους επιστήμονες και αυτό μπορεί να οφείλεται σε παράγοντες όπως η διάγνωση σε πρωιμότερο στάδιο, η αυξημένη επαγρύπνηση και τα περισσότερο ευαίσθητα διαγνωστικά κριτήρια.
Η νόσος δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στο γυναικείο φύλο, καθώς σύμφωνα με τα δεδομένα προσβάλλει σχεδόν διπλάσιο αριθμό γυναικών συγκριτικά με αυτόν των ανδρών. Έχει προταθεί ότι η επιρροή των γυναικείων ορμονών στο ανοσοποιητικό σύστημα ίσως παίζει κάποιο ρόλο στην ανάπτυξη σκλήρυνση κατά πλάκας.
Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι η συνηθέστερη διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος σε νέους ενήλικες και επηρεάζει έως 2,5 εκατ. άτομα παγκοσμίως, ανέφερε ο διευθυντής της Νευρολογικής Κλινικής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών, Δήμος - Δημήτριος Μητσικώστας, σε συνέντευξη Τύπου με αφορμή τον ένα χρόνο κυκλοφορίας στην Ελλάδα της φινγκολιμόδης, του πρώτου φαρμάκου που χορηγείται από το στόμα και, όπως είπε ο κος Μητσικώστας, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των ασθενών, μειώνοντας τη συχνότητα των υποτροπών και επιβραδύνοντας την εξέλιξη της αναπηρίας.
Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι πάσχοντες από σκλήρυνση κατά πλάκας ανέρχονται σε 500.000, ενώ στη χώρα μας υπολογίζεται ότι πάσχουν από τη νόσο 10.000 άτομα. Η σκλήρυνση κατά πλάκας γενικά προσβάλλει νεαρούς ενήλικες ηλικίας 20 έως 40 ετών και η υψηλότερη επίπτωση της νόσου εμφανίζεται μεταξύ των 25 και 29 ετών. Η μέγιστη επίπτωση, ωστόσο, εμφανίζεται στην ηλικιακή ομάδα μεταξύ 40-49 ετών τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες.
Το θλιβερό είναι ότι αποτελεί την κυριότερη αιτία αναπηρίας σε ανθρώπους νεαρής ηλικίας στον ανεπτυγμένο κόσμο, είπε ο κος Μητσικώστας.
Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι η πιο πιθανή αιτία πυροδότησης της νόσου είναι ένας συνδυασμός περιβαλλοντικών, γενετικών και ιογενών παραγόντων.