Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2012

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΒΗΜΑ

της Κατερίνας Μ. Μάτσου



Μακεδονικόν Βήμα
Καθημερινή Εφημερίς Δημοκρατικών Αρχών.
Κοζάνη, 15/3/1930 - 6/4/1941 (αρ.φ. 1 - 690).
Ιδρυτής και εκδότης: Νικόλαος Κουπαρούσος.

Ο κυριότερος λόγος αναφοράς του ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ στη μελέτη της εξέλιξης του Τύπου στη Δυτική Μακεδονία, δεν είναι τόσο η συνεισφορά του στον τομέα της ενημέρωσης, όσο το γεγονός ότι υπήρξε η πρώτη καθημερινή εφημερίδα που εκδόθηκε στην περιοχή και κατόρθωσε με την περιοδικότητα αυτή να επιβιώσει κατά τους πέντε πρώτους μήνες της έκδοσης της.
Ωστόσο η πρώτη προσπάθεια έκδοσης καθημερινής εφημερίδας στους τρεις τότε νομούς της Δυτικής Μακεδονίας είχε γίνει το 1922 με την εφημερίδα Εμπρός της Φλώρινας, που εξέδωσε ο βουλευτής και αργότερα δήμαρχος Φλωρίνης Παντελής Παπαθανασίου, χωρίς όμως επιτυχία, αφού μετά από τρία μόλις φύλλα η έκδοση της μετατράπηκε σε εβδομαδιαία. Ως ημερήσια χαρακτηρίζεται στους τίτλους του πρώτου φύλλου και η πρώτη εφημερίδα της Φλώρινας Νέα Φλώρινα του Δημητρίου Τσώγκου το 1914, δεν υπάρχουν όμως άλλα στοιχεία που να επιβεβαιώνουν την καθημερινή περιοδικότητα της. Το 1930 ένας άλλος βουλευτής, ο Νικόλαος Κουπαρούσος ξεκινά στην Κοζάνη την έκδοση του ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ, που κατόρθωσε να επιβιώσει με καθημερινή συχνότητα κυκλοφορίας πέντε μήνες, κατακτώντας έτσι τον τίτλο της πρώτης ημερήσιας εφημερίδας της Δυτικής Μακεδονίας.
Το πρώτο φύλλο εκδίδεται στις 15 Μαρτίου 1930. Ιδρυτής και εκδότης της ο Κοζανίτης βουλευτής του Κόμματος των Φιλελευθέρων Νικόλαος Κουπαρούσος, που, αν και από το πρώτο φύλλο ανακοινώνει την πολιτική γραμμή της εφημερίδας, ο ίδιος παραμένει αφανής, τουλάχιστον στα φύλλα των δύο πρώτων μηνών. Το όνομα του αναφέρεται για πρώτη φορά στο φύλλο υπ’ αριθ. 50 της 5ης/5/1930 με τον τίτλο του ιδρυτή και διατηρείται μέχρι το 1938 (22/5, αρ.φ. 540), όταν αφαιρείται από τους τίτλους, χωρίς ωστόσο να γίνεται σαφές, αν αποχώρησε και από το ευρύτερο σχήμα της εφημερίδας. Πιθανόν ο Κουπαρούσος να ακολούθησε και στα τελευταία φύλλα την πρακτική της πρώτης περιόδου με «αφανή» την προσωπική του παρουσία!
Με το κύριο άρθρο του πρώτου φύλλου το ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΒΗΜΑ, μετά από μία εκτενή αναφορά στη δύναμη του ημερήσιου Τύπου, που «παρασύρει αρχηγούς κρατών, κυβερνήσεις και λαούς», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, ανακοινώνει τους σκοπούς και το πρόγραμμα της έκδοσής του. Μίας έκδοσης που ανήκει βέβαια «εις το κραταιόν κόμμα», οι στήλες της όμως θα είναι πάντα ανοιχτές σε όλους και σε όλες τις απόψεις, ακόμα και στις αντίθετες και σκοπό τη συμβολή του στη λύση σημαντικών προβλημάτων του τόπου. Κοινή διαπίστωση όλων σχεδόν των προπολεμικών, αλλά και των μεταπολεμικών τοπικών εφημερίδων, τουλάχιστον της Δυτικής Μακεδονίας, είναι η αδιαφορία της κεντρικής εξουσίας των Αθηνών, μπροστά στα προβλήματα που ταλανίζουν τη Μακεδονία και τη Βόρεια Ελλάδα. Στη λύση των προβλημάτων αυτών επιθυμούν με κάποιον τρόπο, με τη δύναμη που τους δίνει ο Τύπος, να συμβάλλουν.
Ωστόσο οι σκοποί και το πρόγραμμα της νέας εκδόσεως σε αυτό το πρώτο κύριο άρθρο του πρώτου φύλλου δεν γίνονται ξεκάθαροι και το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη συνεχή δημοσίευση των λόγων και των πράξεων του ιδρυτή της Νικόλαου Κουπαρούσου και του κόμματος που αυτός εξυπηρετεί, δημιουργούν την εντύπωση πως το ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΒΗΜΑ ήταν ένα όργανο του Κουπαρούσου για την παρουσίαση των πολιτικών του φιλοδοξιών. Ένα διαφημιστικό μέσο για την άμεση παρουσίαση της δράσης του. Η ίδια η εφημερίδα δεν παρουσιάζει κάποιο ιδιαίτερο αναγνωστικό ενδιαφέρον και βασανίζεται από πολλά ορθογραφικά και συντακτικά λάθη, αποκτώντας μία πιο «στρωτή» μορφή εφημερίδας μετά την αποχώρηση του ιδρυτού της (τουλάχιστον από τους τίτλους).
Η ύλη της αποτελείται, όπως όλων των τοπικών εφημερίδων της εποχής, από ρεπορτάζ πολιτικά και τοπικά, αθλητικά, οικονομικά και ό,τι άλλο απασχολεί την καθημερινότητα της Κοζάνης κατά το πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα, αλλά και αγγελίες και διαφημίσεις. Ακόμη είναι η πρώτη εφημερίδα που δημοσιεύει προγράμματα πλειστηριασμών επ’ αμοιβή (αφ’ ότου μετατρέπεται σε εβδομαδιαία και έπειτα), όπως συμβαίνει και σήμερα, δημοσιεύσεις που δεν παρατηρούνται, τουλάχιστον με την ίδια συχνότητα, σε άλλες εφημερίδες της εποχής. Επίσης δεν αναφέρονται πουθενά ονόματα συνεργατών ή συντακτών, παρά μόνο, όταν αυτοί υπογράφουν τα κείμενα τους.
Αν και το ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΒΗΜΑ ξεκίνησε την έκδοση του ως καθημερινή εφημερίδα, πέντε μόλις μήνες μετά την πρώτη του κυκλοφορία η έκδοση της μετατρέπεται σε δισεβδομαδιαία. Αιτία της αλλαγής της περιοδικότητας, όπως τουλάχιστον στο διευκρινιστικό άρθρο στο πρώτο φύλλο της νέας περιόδου αναφέρεται, είναι από τη μία τα εμπόδια και οι οικονομικές δυσχέρειες της καθημερινής έκδοσης, με έξοδα πολύ μεγαλύτερα από τα έσοδα και από την άλλη «οι συχναί κομ(μ)ουνιστικαί πιέσεις μερίδος του τεχνικού προσωπικού». Η ανάγκη της δισεβδομαδιαίας έκδοσης της, κάθε Πέμπτη και Κυριακή, θεωρείται προσωρινή και οι δημιουργοί της ελπίζουν να επιστρέψουν σύντομα στην καθημερινή έκδοση. Οι επιδιώξεις και οι ελπίδες τους όμως δεν κατορθώνουν να γίνουν πράξη. Το 1932 η εφημερίδα γίνεται εβδομαδιαία, με ημέρα έκδοσης την Κυριακή και με αυτή την περιοδικότητα κυκλοφορεί μέχρι και το τέλος της έκδοσης το 1941.
Με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου (28/10/1940) το ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΒΗΜΑ γίνεται δισέλιδο και η ύλη του πλέον αναφέρεται, κατά το μεγαλύτερο της ποσοστό, στα πολεμικά γεγονότα τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Ευρώπη. Η έκδοση του διακόπτεται στις 6 Απριλίου 1941, ημέρα έκδοσης του τελευταίου σωζόμενου φύλλου, με την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής στην Ελλάδα. Είχε συμπληρώσει 11 χρόνια ζωής και είχαν κυκλοφορήσει συνολικά 690 φύλλα. Ο τελευταίος διευθυντής της Μιχαήλ Ζωγράφος ξεκινάει εννέα χρόνια αργότερα, το 1950 την έκδοση της ΕΝΩΣΙΣ μαζί με τον έναν εκ των δύο δημιουργών της προπολεμικής Βορείου Ελλάδος Δημήτρη Γκαβανά. Συνταξιοδοτείται και αποσύρεται από την ενεργό δράση το 1959.
Η μεγαλύτερη συμβολή ωστόσο του εντεκαετούς ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ στην εξέλιξη του Τύπου της Κοζάνης και της Δυτικής Μακεδονίας είναι αυτή ακριβώς η καθημερινή έκδοση του, έστω και για πέντε μόνο μήνες, σε μία εποχή ιδιαίτερα δύσκολη για τέτοια εγχειρήματα και σε έναν τόπο μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν, υλικά και ηθικά, στη συνέχιση της υλοποίησης του οράματος της καθημερινής ενημέρωσης.

Κοζάνη, Δεκέμβριος 2011



ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ
• Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Νικολάου Π. Δελιαλή. Εφημερίδες (εκδοθείσαι εν Κοζάνη). Κοζάνη 1959.
• Μανώλη Κανδυλάκη. Εφημεριδογραφία (και περιοδικά) της Μακεδονίας και Θράκης. UNIVERSITY STUDIO PRESS/ΕΚΦΡΑΣΗ. Θεσσαλονίκη 2006.

1 σχόλιο: