ΜΙΑ ΑΝΗΣΥΧΗ ΒΟΛΤΑ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ‘70

της Κατερίνας Μ. Μάτσου

Στέργιος Τσιούμας. Μια ανήσυχη βόλτα-Φωτογραφίες από τη Θεσσαλονίκη του ’70.
Εκδόσεις: Ζήτρος/Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.
Θεσσαλονίκη : 2007.


Κάποιες φορές μια βόλτα με ανοιχτό μυαλό και καθαρά μάτια στις γειτονιές της πόλης που ανέλαβε να ταξιδέψει τα βήματά μας στο χρόνο μπορεί να μας αποκαλύψει μικρά θαύματα, μικρές οάσεις, γωνιές όπου ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει και η πραγματικότητα πάνω τους έχει πάρει μία απείρως ελκυστικότερη μορφή. Όταν μάλιστα ο περιπατητής έχει τη δίψα για κάτι διαφορετικό και το ανοιχτό μυαλό ενός 20χρονου φοιτητή οι εικόνες που αποτυπώνει με τη φωτογραφική μηχανή του, που μπορεί να είναι η πιο απλή του εμπορίου, έχουν μια ιδιαίτερη γοητεία. Και χρόνια μετά μετατρέπονται σε νοσταλγικές εικόνες μιας εποχής που πέρασε ανεπιστρεπτί, άμεσα συνδεδεμένες με την ιστορία της πόλης, αλλά και την προσωπική ιστορία του δημιουργού τους.
Εικόνες από μία τέτοια βόλτα στις γειτονιές της Θεσσαλονίκης των 20 του χρόνων φιλοξενούνται στο βιβλίο Μια ανήσυχη βόλτα-Φωτογραφίες από τη Θεσσαλονίκη του ’70 του Στέργιου Τσιούμα, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΖΗΤΡΟΣ και το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης το 2007 σε έναν καλαίσθητο τόμο 80 σελίδων. Ένα φωτογραφικό πανόραμα της Θεσσαλονίκης τριάντα χρόνια πριν, εικόνες που ίσως πλέον να μην υπάρχουν, ίσως να είναι απλά μια ανάμνηση, μα σημάδεψαν μια ολόκληρη γενιά και μια ολόκληρη εποχή. Και σίγουρα κάτι θυμίζουν σε όσους γνώρισαν, έστω και ελάχιστα, τη Θεσσαλονίκη των χρόνων εκείνων.
Με καταγωγή από το Βυθό του Βοΐου, γεννημένος στο Ζαΐρ (σήμερα Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό) και μεγαλωμένος και εγκατεστημένος μόνιμα πλέον στη Θεσσαλονίκη, με καλοκαιρινές αρχικά αποδράσεις και τώρα πλέον όλο το χρόνο προς τις προγονικές εστίες, προς το Βυθό του Βοΐου, ο Στέργιος Τσιούμας, αρχιτέκτων, απόφοιτος του Α.Π.Θ. και μαθητής στη φωτογραφία του Μάνου Στεφανίδη έχει κάνει ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία του στους αρχιτεκτονικούς κύκλους και στα φωτογραφικά δρώμενα της συμπρωτεύουσας. Σήμερα το όνομά του συνοδεύουν 26 ατομικές εικαστικές παρουσιάσεις, συμμετοχή σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και βραβεύσεις σε πανελλήνιους και διεθνείς διαγωνισμούς. Έργα του κοσμούν δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές και τραβούν εύκολα την προσοχή και του πιο ανυποψίαστου βλέμματος. Όλα αυτά σε τέλεια αρμονία με την επαγγελματική του δραστηριότητα ως αρχιτέκτονα, με ειδικότητα, εμπειρική, παρά επί πτυχίω, όπως ο ίδιος λέει, στις αναπαλαιώσεις και στις ανανεώσεις κτιρίων, δημόσιας και ιδιωτικής χρήσης.
Άνθρωπος με ανοιχτό ορίζοντα, ευαίσθητος και ιδιαίτερα ευγενής, που θα σε υποδεχτεί πάντα μ’ ένα μεγάλο, απόλυτα ειλικρινές χαμόγελο, ο Στέργιος Τσιούμας έχει την ικανότητα να ξεχωρίσει στην εικόνα του γενικού που τον κυκλώνει το ειδικό που αυτός αναζητά να κάνει εικόνα. Στην ερώτηση γιατί αυτές οι φωτογραφίες, φωτογραφίες της δεκαετίας του ’70, άρα πολλών χρόνων πριν, περίμεναν τόσα χρόνια κλεισμένες στην άκρη της μνήμης, σε αποστομώνει με χαμόγελο. Τώρα ήρθε το πλήρωμα του χρόνου! Είναι θέμα ιστορίας της πόλης, στενά συνδεδεμένο με ό,τι έχει προηγηθεί, αλλά και με την προσωπική ιστορία του δημιουργού τους. Άλλωστε, ο Στέργιος Τσιούμας δεν εκθέτει ποτέ αμέσως αυτά που φτιάχνει. Η φύση, παρατηρεί, αυτή την αναμονή, την λέει ωρίμανση.
Οι φωτογραφίες του τότε ακολουθούν τη διάθεση των 20 του χρόνων, όταν νεαρός και ονειροπόλος φοιτητής έψαχνε στους δρόμους μιας πόλης που φιλοξενούσε πάντα αμέτρητα νεανικά όνειρα και αμέτρητους μοιραίους έρωτες, στους δρόμους της Θεσσαλονίκης να βρει το απειροελάχιστο ξεχωριστό. Ίσως και μία συστολή. Τη συστολή των χρόνων εκείνων. Δεν μπορούμε εύκολα να κάνουμε γνωστές τις σκέψεις μας στο ευρύ κοινό. Γιατί κάθε εικόνα είναι ασυναίσθητα δεμένη με μία σκέψη, με μία λέξη που σημάδεψε τη στιγμή. Έτσι ήταν πάντα. Έτσι θα είναι πάντα. Έτσι είναι και οι φωτογραφίες του Στέργιου Τσιούμα. Τα χρόνια πλέον πέρασαν κι έκαναν την αποκάλυψη πιο ανώδυνη. Κι ο δημιουργός τους βρήκε την ευκαιρία να τις παρουσιάσει στο κοινό του.
Παρά τις ξεχωριστές φωτογραφίες της συλλογής, στο βιβλίο δεν υπάρχει ούτε μία δική του φωτογραφία να συνοδεύει έστω το βιογραφικό του και γι’ αυτό τον μάλωσαν κυρίως οι γυναίκες μελετητές του έργου του. Ο ίδιος διευκρινίζει πως αυτό ήταν μία προσωπική συνειδητή επιλογή, αφού προτιμά ο κόσμος να τον γνωρίζει και να τον ξεχωρίζει πρώτα μέσα από τα έργα του. Μετά από τη μορφή του, μα αυτό έρχεται πλέον δεύτερο. Το αρχείο του περιέχει ακόμα πολλές φωτογραφίες από τη Θεσσαλονίκη και αλλού, όπως από το Βυθό του Βοΐου, τον προσωπικό του παράδεισο κι εκεί τα θαύματα της φύσης είναι πραγματικά αμέτρητα και στ’ αλήθεια, μελετώντας το, ζηλεύεις που στη συλλογή με πορτρέτα δεν υπάρχει και ένα πορτρέτο δικό σου. Όχι για να είσαι δίπλα σε σημαντικές και γνωστές μορφές -και υπάρχουν πολλές τέτοιες στη συλλογή του- αλλά γιατί ο Στέργιος Τσιούμας έχει την ικανότητα να φωτογραφίζει κάπως …αλλιώς. Κάπως διαφορετικά. Μάλλον γιατί κάνει πάντα επιλογές ψυχής.
Τη συλλογή προλογίζει ο Ντίνος Χριστιανόπουλος και ο Ηρακλής Παπαϊωάννου εκ μέρους του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης. Το βιβλίο, που είχε κατά την έκδοσή του την υποστήριξη του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος – τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας, είχε παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο πλαίσιο του 18ου Διεθνούς Φεστιβάλ Φωτογραφίας Photosynkyria 06 στη Θεσσαλονίκη μαζεύοντας και τότε θετικότατες κριτικές για την ποιότητα των εικόνων και την πρωτοτυπία των θεμάτων του. Όσο για το δημιουργό του συγκεντρώνει ήδη υλικό για τη δεύτερη συλλογή του. Άλλωστε δουλεύει συνεχώς αποτυπώνοντας πρώτα με το βλέμμα και τη σκέψη και μετά με τη φωτογραφική μηχανή μοναδικές στιγμές από τον κόσμο τριγύρω του. Μοναδικές στιγμές από το τώρα έτσι όπως το βλέπουν τα μάτια ενός καλλιτέχνη.

Κοζάνη, Ιανουάριος 2012