ΗΧΩ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

97 χρόνια από την έκδοση της πρώτης δυτικομακεδονικής εφημερίδας
της Κατερίνας Μ. Μάτσου

Το 1913, λίγο μετά την απελευθέρωση και την ενσωμάτωση της Δυτικής Μακεδονίας στο νέο, ελεύθερο ελληνικό κράτος, εγκαθίσταται στην Κοζάνη, επιστρέφοντας από την Κωνσταντινούπολη, όπου από τα χρόνια των σπουδών του βρισκόταν, ο Μιλτιάδης Κ. Τζώνης, απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής, άριστος γνώστης της γαλλικής, γερμανικής και τουρκικής γλώσσας και έμπειρος δημοσιογράφος, επί χρόνια συντάκτης του Νεολόγου του Στ. Βουτυρά και άλλων εφημερίδων της Πόλης.
Με καταγωγή από τη Σέλιτσα, την Εράτυρα του Δήμου Βοΐου, ο Τζώνης επιστρέφει το 1913 στην Κοζάνη, φέρνοντας μαζί του ένα χειροκίνητο πιεστήριο και το όνειρο έκδοσης μίας εφημερίδας σ’ έναν χέρσο από εφημερίδες τόπο και περισσή γνώση και τόλμη. Ο Τζώνης ήξερε καλά τη δουλειά του κι είχε όλα τα απαραίτητα προσόντα, μαζί με τα πλεονεκτήματα, που η εποχή και η περιοχή του προσέφεραν, για να σταδιοδρομήσει σ’ έναν τομέα, που γνώριζε ήδη πολύ καλά. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες και σ’ έναν τόπο που διψούσε για γνώση και ενημέρωση, ο Μιλτιάδης Κ. Τζώνης κυκλοφορεί στις 31 Αυγούστου 1914 το πρώτο φύλλο της ΗΧΟΥΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, της πρώτης εφημερίδας που κυκλοφόρησε στη Δυτική Μακεδονία.
Η έναρξη έκδοσης της Ηχούς γίνεται δύο μόλις μήνες πριν την κυκλοφορία της Νέας Φλώρινας του Δημητρίου Τσώγκου στη γειτονική από την Κοζάνη πόλη. Ωστόσο, αν και η έναρξη των δύο εφημερίδων γίνεται την ίδια εποχή και πιθανόν και με τους ίδιους σκοπούς και στόχους, η μετέπειτα πορεία τους αποδεικνύεται ολότελα διαφορετική, κυρίως ως προς τη διάρκεια ζωής των δύο εντύπων, αφού εν αντιθέσει με την εφημερίδα της Φλώρινας, η Ηχώ της Μακεδονίας θα συνεχίσει την πορεία της μέχρι το 1933, συμπληρώνοντας δεκαεννέα χρόνια έντυπης σταδιοδρομίας και συνεχούς κυκλοφορίας.
Το πρώτο φύλλο της Ηχούς κυκλοφόρησε στις 31 Αυγούστου 1914. Είχε ήδη προηγηθεί, στις αρχές του έτους, η έκδοση σχετικής αγγελίας με την είδηση της προετοιμασίας και προσεχούς κυκλοφορίας της νέας εφημερίδας. Κυκλοφορούσε συνήθως τετρασέλιδη και αργότερα δισέλιδη -με κάποια οχτασέλιδα εορταστικά, πρωτοχρονιάτικα φύλλα- τα πρώτα χρόνια δύο φορές την εβδομάδα, Τετάρτη και Κυριακή και από το 1919 και έπειτα εβδομαδιαία, κάθε Κυριακή. Ετοιμαζόταν και τυπωνόταν στην Κοζάνη, όπου ο Τζώνης διατηρούσε βιβλιοπωλείο και τυπογραφείο (όπου ασχολούνταν με την έκδοση βιβλίων ντόπιων λογίων και άλλων εντύπων, ο ακριβής αριθμός των οποίων παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστος), επιχειρήσεις που είχαν στελεχωθεί από την αρχή με το κατάλληλο τεχνικό προσωπικό και η μεγάλη διάρκεια ζωής της -παρά ένα είκοσι χρόνια- φανερώνει συν τοις άλλοις και τη μεγάλη αποδοχή, που είχε η πρώτη αυτή δυτικομακεδονική εφημερίδα από τους αναγνώστες, εντός και εκτός Κοζάνης.
Η διάταξη της ύλης της Ηχούς ακολουθούσε τα πρότυπα των αθηναϊκών εφημερίδων της εποχής. Το κύριο άρθρο, απαραίτητο σε κάθε φύλλο, ήταν πάντοτε κείμενο αναλυτικό, καλογραμμένο και εμπεριστατωμένο, αναδεικνύοντας τη βαθιά και πολύπλευρη μόρφωση του εκδότη της. Τις σελίδες της καλύπτουν στήλες για τα πολιτιστικά, δημοτικά, εκπαιδευτικά, δικαστικά, οικονομικά, αθλητικά, στρατιωτικά και άλλα θέματα από την τοπική και πανελλήνια ειδησεογραφία, καθώς και διαφημίσεις και αγγελίες, ενώ αισθητή είναι η απουσία φωτογραφιών και από τα 1053 συνολικά φύλλα της έκδοσης της, αν και δε λείπουν τα σχέδια. Η λογοτεχνική στήλη, το χρονογράφημα, τα ποιήματα και κυρίως οι μουσικοκριτικές στήλες της Ηχούς ήταν γραμμένες πάντα με μεγάλη προσοχή και, για τη μουσική τουλάχιστον, με σωστή γνώση του αντικειμένου που πραγματευόταν.
Το πρώτο φύλλο της Ηχούς κυκλοφόρησε 32 μέρες μετά την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Από το πρώτο της φύλλο και ως τη στιγμή που υπογράφεται η ανακωχή στο βαγόνι του Φος, στη Ρετόντ της Γαλλίας την 11η Νοεμβρίου 1918, η ΗτΜ ενημέρωνε ανελλιπώς τους αναγνώστες της για τα όσα τραγικά λαμβάνουν χώρα στα πολεμικά μέτωπα. Η τρίτη σελίδα της εφημερίδας ήταν γεμάτη από ειδήσεις για τις πολεμικές επιχειρήσεις, με κύριο ανταποκριτή από το Παρίσι τον Πέτρο Σαραφόπουλο, που έκανε τα πάντα, για να ενημερώσει αντικειμενικά και με ακρίβεια τους αναγνώστες της Ηχούς για όλα τα πολεμικά μέτωπα, αλλά και την πρωτόγνωρη επική μεγαλοπρέπεια του πρώτου μεγάλου ευρωπαϊκού πολέμου, ενός από τους τραγικότερους πολέμους που γνώρισε η παγκόσμια ιστορία.
Αναφορικά με την κοινωνική ζωή της μικρής τότε Κοζάνης, όπου όλοι γνωρίζουν όλους, κάποιες φορές τα λάθη, οι αδυναμίες, η προσωπική ζωή επωνύμων ή ακόμα και κοινωνικών ομάδων και συλλόγων κρίνονταν από την Ηχώ με οξύτητα και ίσως και με κάποια δόση προκατάληψης. Οι ηθικές παρεκτροπές και πιο συγκεκριμένα, οι ερωτικές περιπέτειες επωνύμων καταδικάζονται με δριμύτητα δημοσίως.
Στις αδυναμίες της έκδοσης μπορεί να καταλογιστεί η συχνή αλλαγή των πολιτικών πεποιθήσεων του δημιουργού της, που επηρέαζαν αναγκαστικά και τη γραμμή της εφημερίδας. Ο Μιλτιάδης Κ. Τζώνης υποστήριζε με μαχητικότητα και φανατισμό τις πολιτικές του πεποιθήσεις, οι οποίες όμως μέσα σε μια αντίξοη και θυελλώδη εποχή δεν αργούσαν κάποιες φορές ν’ αλλάξουν, κρατώντας αρκετά σπάνια μια επιφυλακτική στάση απέναντι στους κομματικούς ομοϊδεάτες του. Αυτή η αλλαγή της κομματικής γραμμής της εφημερίδας προκαλούσε αρνητικά σχόλια και έντονες αντιδράσεις, από μία μερίδα τουλάχιστον της τοπικής κοινωνίας.
Η έκδοση της ΗτΜ σταμάτησε τον Οκτώβριο του 1933, μετά από 19 χρόνια συνεχούς παρουσίας και 1053 συνολικά φύλλα. Το τελευταίο φύλλο είναι της 15ης Οκτωβρίου 1933, όπου όμως δε γίνεται καμία νύξη για τυχόν διακοπή της έκδοσης, ενώ μετά το 1934 όλες οι δραστηριότητες του Τζώνη στη Δυτική Μακεδονία σταματούν. Το 1947 βρίσκεται εγκατεστημένος στην Αθήνα, απ’ όπου -κι ύστερα από παράκληση του τότε Εφόρου της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης Νικολάου Π. Δελιαλή- αποστέλλει στη βιβλιοθήκη μία πλήρης σειρά των φύλλων της Ηχούς. Διευκρίνιση: Ο Δελιαλής ζήτησε από τον εκδότη της μόνο τα φύλλα της εφημερίδας που έλειπαν από τη συλλογή της βιβλιοθήκης. Πρωτοβουλία του Τζώνη ήταν να στείλει στην Κοζάνη όλα τα φύλλα και μάλιστα δεμένα σε τόμους κατά έτος. Οι τόμοι που μέχρι σήμερα φυλάσσονται στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης.
Οι διάφορες αδυναμίες στην έκδοση και δημιουργία της δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να επισκιάσουν τη σημαντική προσφορά της ΗΧΟΥΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, της πρώτης δυτικομακεδονικής εφημερίδας, στα κοινωνικά, πολιτιστικά και πολιτικά δρώμενα της Κοζάνης κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Η έκδοση της σήμανε την ανατολή μίας νέας εποχής, της εποχής του Τύπου, που βρήκε ένα εξαιρετικά γόνιμο έδαφος και διψασμένους για ενημέρωση αναγνώστες. Η ΗτΜ είναι η μακροβιότερη προπολεμική εφημερίδα στους 4 νομούς της Δυτικής Μακεδονίας. Η επιτυχία της δεν οφείλεται μόνο στο ότι ήταν η πρώτη εφημερίδα στο δυτικομακεδονικό χώρο, αλλά και στην προσωπικότητα του δημιουργού της Μιλτιάδη Κ. Τζώνη, ανθρώπου βαθιά μορφωμένου, άριστους γνώστη της δημοσιογραφικής τέχνης και ιδεολογίας και σωστού επαγγελματία.

Κοζάνη, Αύγουστος 2011


ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ
• Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 Αθ. Θ. Γιομπλάκη. Η Εράτυρα. Θεσσαλονίκη : 1985.
 Νικολάου Π. Δελιαλή. Εφημερίδες (εκδοθείσαι εν Κοζάνη). Κοζάνη : 1959.
 Μανώλη Κανδυλάκη. Εφημεριδογραφία (και περιοδικά) της Μακεδονίας και Θράκης. UNIVERSITY STUDIO PRESS/ΕΚΦΡΑΣΗ. Θεσσαλονίκη : 2006.
 Παναγ. Ν. Λιούφη δ.φ. Ιστορία της Κοζάνης. Εκδ. Ιωαν Βάρτσου. Αθήνα : 1924.
 Χρήστου Μπέσα. Το χρονικό της Κοζάνης (1914 - 1919). Εκδ. ΙΝ.Β.Α. Κοζάνη : 1999.
 Αναστασίας Γ. Παληού. «Πωλούνται βιβλία και πάσης φύσεως χαρτικά». Εκδ. ΙΝ.Β.Α. Κοζάνη : 2002.
 Βασίλη Σαμπανόπουλου. Ο περιοδικός Τύπος στο Δυτικομακεδονικό χώρο. ΕΛΙΜΕΙΑΚΑ, Αύγουστος 1982, αρ.τ. 2, σελ. 91 - 110.
 Ντίνου Χριστιανόπουλου. Λογοτεχνικές εκδόσεις μακεδονικών πόλεων πλην Θεσσαλονίκης. Εκδ. ΙΝ.Β.Α. Κοζάνη : 1998.