Σάββατο 26 Φεβρουαρίου 2011

Η ΣΥΝΤΕΧΝΙΑ ΤΩΝ ΒΥΡΣΟΔΕΨΩΝ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

του Ευριπίδη Ζ. Τσιόπτσια

H Κοζάνη είναι μία πόλη που δημιουργήθηκε στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Η πορεία της χαρακτηρίζεται από την ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ και ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ, που αναπτύχθηκαν και λειτούργησαν στον ευρύτερο χώρο της Δυτικής Μακεδονίας κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας. Η εκπαίδευση, η τοπική αυτοδιοίκηση, το εμπόριο, τα γράμματα, η εκκλησία ακόμα και το ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ ανέδειξαν εκφραστές που προσέφεραν θετικά στοιχεία στην ενδιαφέρουσα πολιτισμική της συγκρότηση.
Με την ολοκλήρωση της κατάληψης της Μακεδονίας από τους Τούρκους στα τέλη του 14ου αιώνα επακολούθησε εξαιτίας της βίας και των καταστροφών Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΕ ΕΚΤΑΣΗ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ από τις ανασφαλείς πεδινές περιοχές σε τόπους ορεινούς, δασώδεις και απόκρυφους, που προσέφεραν μεγαλύτερη ασφάλεια, καθώς βρισκόταν μακριά από πολυσύχναστες οδικές αρτηρίες. Ο χώρος, όπου εγκαταστάθηκαν οριστικά οι πρώτοι άποικοι και που με τον καιρό εξαπλώθηκε, είναι ο γνωστός οικισμός ΣΚ’ΡΚΑ (που στα αρβανίτικα σημαίνει βράχος). Όσο για τον τόπο από τον οποίο ξεκίνησαν οι πρώτοι άποικοι (πρόγονοί μας) για να φτάσουν σε τούτα τα χώματα και να κτίσουν την Κοζάνη αυτός λέγεται ότι ήταν η Κόζδιανη της Παγωνιανής, που γεωγραφικά ανήκει στην περιοχή της Βορείου Ηπείρου, όπως προκύπτει από την προφορική παράδοση, το γλωσσικό ιδίωμα, από αρκετά ήθη και έθιμα και από αυτά που σημειώνει ο Λιούφης στην ιστορία του.
Η Κοζάνη λόγω της γεωγραφικής της θέσης και λόγω του ότι πολλοί Κοζανίτες διατηρούσαν αβρές σχέσεις με την «Αυλή» της παραχωρήθηκαν πολλά προνόμια και εξελίχθηκε με τον καιρό σε καταφύγιο προσφύγων χριστιανών, που διώκονταν και αντιμετώπιζαν προβλήματα σκληρής μεταχείρισης από μέρους του Κατακτητή. Το 1612 ο Δεσπότης Τρίκης «Διόνυσος ο Φιλόσοφος» κηρύσσει επανάσταση εναντίον των Τούρκων, με αποτέλεσμα να αρχίσει ένας σκληρός διωγμός εναντίον των χριστιανών και οι οικογένειες (φάρες) τους από τα Άγραφα και την Θεσσαλία να πάρουν έτσι το δρόμο της προσφυγιάς και να καταλήξουν στην Κοζάνη όπου και εγκαθίστανται μόνιμα, καθώς η κοινότητα τους παραχώρησε οικόπεδα για να κτίσουν τα σπίτια τους. Αναφέρονται τα ονόματα Τέλιος, Θάνος, Δακής, Κριαράς, Αγραφιώτης και άλλοι.
Το 1646 καταφθάνουν στην μικρή Κοζάνη με αρχηγό τον Παπαγκίκα, Γενάρχη της οικογένειας των Σακελλάριδων, από το Χόρμοβο των Ακροκεράνειων όρεων 60 οικογένειες ενόπλων που δεν μπορούσαν να συμβιώσουν με τους εξισλαμισθέντες συγχωριανούς τους. Το 1649 οι Αλβανοί καταστρέφουν το γειτονικό χωριό Κτένι. Ο προεστός του χωριού Χαρίσιος Τράντας, μεγαλοκτηνοτρόφος, καταφεύγει στην Κοζάνη με ογδόντα οικογένειες και μερικές χιλιάδες γιδοπρόβατα. Η εγκατάσταση του Τράντα στην Κοζάνη έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανοδική εξέλιξη της πόλης. Εκτός από τις ομαδικές μετακινήσεις προσφύγων προς την Κοζάνη πρέπει να σημειωθεί και η εγκατάσταση ικανού αριθμού κατοίκων που προέρχονταν από κοντινές περιοχές και οικισμούς, ιδιαίτερα από τα γειτονικά Σέρβια στα οποία η αριθμητική υπεροχή των Μουσουλμάνων έναντι των χριστιανών δημιουργούσε συχνά επεισόδια. Έτσι πολλοί Σερβιώτες κατέφθασαν στην Κοζάνη μεταφέροντας μαζί τους και στοιχεία της Βυζαντινής παράδοσης την οποία είχαν βίωσει για αιώνες, όπως είναι η τέχνη της υφαντουργίας και η τέχνη του κεντήματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του τελευταίου είναι ο περίφημος κεντητός επιτάφιος που βρίσκεται στον Άγιο Νικόλαο απέναντι από το ΔΕΣΠΟΤΙΚΟ ΘΡΟΝΟ και ανήκει στον Γ. ΚΟΝΤΑΡΗ εκ ΣΕΡΒΙΩΝ ο οποίος χρημάτισε και πρώτος ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ.
Ο μικρός γεωργικός κλήρος και η περιορισμένη κτηνοτροφία δεν μπορούσαν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των κατοίκων, οι οποίοι ολοένα και αυξάνονταν. Το γεγονός αυτό έστρεψε τους κατοίκους προς άλλες δραστηριότητες, όπως το εμπόριο, τη βιοτεχνία, αλλά και τη μετανάστευση προς τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Η σταδιοδρομία των μεταναστών αυτών υπήρξε πετυχημένη και σωτήρια για την πατρίδα αλλά και τα σχολεία της. Το 1668 με την ίδρυση της φημισμένης σχολής της Κοζάνης, αλλά και έπειτα από λίγα χρόνια το 1745 με τη μεταφορά της έδρας της επισκοπής Σερβίων στην Κοζάνη, η μικρή αυτή πόλη εξελίσσεται σ’ ένα σημαντικό πολιτιστικό κέντρο, αλλά συγχρόνως και σε ένα κέντρο εφοδίων της περιοχής.
Σπουδαίο ρόλο στην γενικότερη εξέλιξή της έπαιξαν οι ΣΥΝΤΕΧΝΙΕΣ, μία από τις οποίες ήταν εκείνη των ΒΥΡΣΟΔΕΨΩΝ. Η ΣΥΝΤΕΧΝΙΑ ή ΡΟΥΦΕΤΙ (λέξη αραβική) ή ΙΣΝΑΦΙ (τούρκικη) έχει βυζαντινή προέλευση, είναι μία συγκροτημένη ομάδα ομοτέχνων, η οποία συμπεριλαμβάνει και τους ΜΑΘΗΤΕΥΟΜΕΝΟΥΣ και η οποία λειτουργεί βάσει ορισμένων κανόνων, που συμπεριλαμβάνονται στο ΣΥΜΦΩΝΗΤΙΚΟ (στο καταστατικό θα λέγαμε σήμερα), που υπογράφεται από τον επίσκοπο, τους άρχοντες της κοινότητας και τους εκπροσώπους της ΣΥΝΤΕΧΝΙΑΣ. Η σύσταση και η νομιμοποίηση των συντεχνιών, απέβλεπε στη βελτίωση και περιφρούρηση ορισμένων επαγγελματικών συμφερόντων. Ο θεσμός των συντεχνιών συνέβαλε στην οικονομική και κοινωνική εξέλιξη του τόπου, ενώ εφαρμόστηκε και από τους ΚΟΖΑΝΙΤΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ. Χαρακτηριστικό είναι ότι ΟΙ ΚΟΜΠΑΝΙΕΣ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΟΥΔΑΠΕΣΤΗΣ ήταν οργανωμένες σύμφωνα με το πνεύμα στο πνεύμα των Συντεχνιών της Κοζάνης.
Οι πρώτες συγκροτημένες Συντεχνίες χωρίς όμως το ΣΥΜΦΩΝΗΤΙΚΟ γράμμα του επισκόπου εμφανίζονται στην ΚΟΖΑΝΗ το 1768, όταν οι πρωτομάστορες, δηλαδή οι εκπρόσωποι έξι (6) ΣΥΝΤΕΧΝΙΩΝ, οι οποίες ήταν η συντεχνία των ΓΟΥΝΑΡΑΔΩΝ, των ΡΑΦΤΑΔΩΝ, των ΠΑΠΟΥΤΣΗΔΩΝ, των ΚΡΕΟΠΩΛΩΝ, των ΠΑΝΤΟΠΩΛΩΝ και των ΚΤΙΣΤΩΝ, παρουσιάζονται από δική τους πρωτοβουλία στο επισκοπικό μέγαρο και ζητούν από τον επίσκοπο ΙΓΝΑΤΙΟ να εκδώσει ΣΥΝΟΔΙΚΗ απόφαση, (που έχει ισχύ νόμου), με την οποία θα καθορίζονται οι γιορτές και οι αργίες όλου του χρόνου με σκοπό την ομαλότερη λειτουργία της αγοράς. Ο Δεσπότης δέχεται και συντάσσει με τη συμμετοχή των Αρχόντων και των εκπροσώπων των εργαζομένων το σχετικό εορτολόγιο, ορίζοντας συγχρόνως τις κοσμικές και θρησκευτικές ποινές που θα αντιμετώπιζαν οι παραβάτες.
Αξιοσημείωτο γεγονός από τη σύνταξη αυτού του εορτολογίου είναι η παρουσία και η συμμετοχή σε αυτή τη διαδικασία για πρώτη φορά των εκπροσώπων των σωματείων. Ανάμεσα στην εκκλησιαστική εξουσία και την εξουσία των Αρχόντων παρεμβάλλεται τώρα και η Αναδυόμενη Αστική Τάξη. Δεν θα μπορούσε βέβαια να περάσει απαρατήρητη και η απόφαση των παραγόντων της κοινότητας να ορίζουν ως αρχή του έτους την πρωτοχρονιά.
Μία από τις βιοτεχνίες της Κοζάνης που αναπτύχθηκαν και προόδευσαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, αλλά και στα επόμενα χρόνια μετά την απελευθέρωση της ήταν εκείνη των βυρσοδεψών. Η βιοτεχνία των βυρσοδεψών, η οποία αποτελούσε μάλιστα την πιο εύπορη τάξη στον κοινωνικό χώρο της Κοζάνης ήταν αυτή που πρόκοψε και αναδείχθηκε περισσότερο από κάθε άλλη βιοτεχνία. Η ιδιαίτερη αυτή θέση της και η ευημερία της πρέπει να αποδοθεί κατά πρώτο λόγο στην αφθονία και στο μικρό κόστος της εγχώριας πρώτης ύλης, που χρησιμοποιεί για να καλύπτει τις ανάγκες της, αφού τα δέρματα, το πουρνάρι, το βελανίδι, το ράδι (κάστανο), τα καρύδια, αλλά και τα κόπρανα σκύλων, απαραίτητα υλικά για τη βυρσοδεψία περισσεύουν.
Ένας άλλος λόγος ήταν η ιδιαίτερη ικανότητα και η γνώση του αντικειμένου των ανθρώπων, που ασχολούνταν με αυτό. Ένα παράδειγμα που ενισχύει την τελευταία άποψη, που διατυπώθηκε είναι το γεγονός ότι οι βυρσοδέψες λόγω των γνώσεων τους και της επαγγελματικής τους ωριμότητας δεν υπέκυψαν και δεν έπεσαν στην αφάνεια μπροστά στην επίθεση της μηχανοκίνητης βιομηχανίας των ευρωπαϊκών δερμάτων (προς το τέλος του 19ου αιώνα). Εκείνη την περίοδο λειτούργησαν στην Κοζάνη 28 βυρσοδεψεία άλλα μεγάλα και άλλα μικρότερα, τα οποία απασχολούσαν κατά μέσο όρο 40 εργάτες το καθένα. Αργότερα στις αρχές του εικοστού αιώνα αναπτύσσονται και άλλα βυρσοδεψεία ή διαιρούνται μεγάλα σε μικρότερα (τσακωμός συνεταίρων, αδελφών, γαμπρών κ.λ.π.) με αποτέλεσμα τα βυρσοδεψεία να είναι πάνω από 60 και κάποιοι να μιλούν για 67. Τα περισσότερα είναι μικρά οικογενειακά με 5-15 εργάτες. Τα μεγάλα ήταν λίγα και αναφέρω μερικά ονόματα: Δημοξένους, Γκιάγκιας, Χασάπης Θωμάς, Δρίζης (ο μεγάλος ευεργέτης της Κοζάνης), Μακρής, Λιάπης, Τουράνης και άλλοι. Σημειωτέον ότι το 1918 δια νόμου υποχρεώθηκαν να φύγουν τα βυρσοδεψεία εκτός πόλεως και να μεταστεγαστούν τα περισσότερα στην οδό Λαρίσης περιοχή Τσιαϊπούνη και άλλα αλλού.
Βλέπουμε εκείνη την περίοδο τα βυρσοδεψεία να λιγοστεύουν και να φτάνουν περίπου τα 30. Αναφέρω μερικά: Αφοι Πάπιστα, , Ν & Ι. Πάπιστας, Ναούμ Γκλιάνας, Αφοι Μαλούτα, Αφοι Σκαρκαλά, Τσιτσέλης, Δημοξένου, Χασάπης Θ., Τσιόπτσιας Ζήσης, Γκιάγκιας Λιολιότας, Μάστορας, Μάτσος Κουτιούλης, Μάτσος Γιάννης, Τουράνης, Αφοι Τσιπότη, Αφοι Μαλούτα, Λιάλης, Χασάπης Δημ. και άλλοι. Επίσης ο Δαρδούφας που προπολεμικά μετακόμισε στη Αθήνα και ήταν ένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια που έφτιαχνε γάντια.
Το κείμενο του Συμφωνητικού Γράμματος της ιδρυτικής δηλαδή πράξης της Συντεχνίας των Βυρσοδεψών έγραφε: «εν Κοζάνη στις 24 Μαρτίου του 1826». Δεν το υπογράφει ο επίσκοπος Βενιαμίν, γιατί απουσίαζε στην Κασσάνδρα, αλλά ο εκπρόσωπός του, φέρει επίσης τις υπογραφές ένδεκα βυρσοδεψών και δεκατριών μαρτύρων. Για την ιστορία αναφέρω τα ονόματα των Κοζανιτών-Νταμπάκων (στα κοζανίτικα Νταμπακαριό). Αντιγράφω ακριβώς όπως είναι στο καταστατικό τα ονόματα και η γραφή: 1) Κώτιας Τζιόπτσιας, 2) Νικόλαος Τζιόπτσιας, 3) Θωμάς Κύρου, 4) Θεοχάρης Χαρισίου, 5) Αργύρης Σταμάτη, 6) Βαγγέλης Καϊναβάρις, 7) Τάκος Καρατάκου, Θεόδωρος Τόπακας, 9) Βασίλης Μάρκου, 10) Τιάκος Πάπιστα, 11) Στέργιος ..... (Πάπιστα).
Από το καταστατικό αντλούμε μερικές ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Διαπιστώνεται ότι η βυρσοδεψία στην Κοζάνη ήταν εξελιγμένη, αφού είχε δύο ξεχωριστές ειδικότητες τεχνικών τους Γκιούτζηδες, που επεξεργάζονται τα μεγάλα δέρματα, τα πετσιά ή κεσολέδες ή σολοδέρματα και τους Μεσιντζηδες (τα Μεσίνια), που επεξεργάζονται τα ελαφρά δέρματα, (τα επανοδέρματα) μεσαία, βακέτες. Αργότερα ασχολήθηκαν και με μικρά δέρματα, αρνιά-κατσίκια που ήταν οι φόδρες, τα Σερβά για σκαρπίνια και γυναικεία παπούτσια. Για την προμήθεια των πρώτων υλών υπήρχε ένα είδος (τράστ) Συμφωνία. Σε ένα σημείο του Συμφωνητικού αναφέρεται: «Για τη δίκαιη διανομή (διανομή των τομαριών), ώστε ο ένας βυρσοδέψης να μη βγάζει τα μάτια του άλλου και στη συνέχεια καθορίζεται ο τρόπος». Ανακηρύσσεται άρχων της Συντεχνίας ο Άγιος Νικόλαος και παραχωρούνται στους επιτρόπους της εκκλησίας δικαιώματα συμμετοχής στα πράγματα.
Στην πορεία των διοικητικών και συνδικαλιστικών πραγμάτων των βυρσοδεψών συναντάται και μια περίπτωση με έντονο κοινωνικό ενδιαφέρον, που αξίζει να αναφερθεί. Το 1867 δεκαεννέα βυρσοδέψες προβαίνουν στην ίδρυση μιας Αδελφότητας, της Αδελφότητας των Βυρσοδεψών, όπως την ονόμασαν, που θα λειτουργούσε ένα χρόνο κατ’ αρχάς με σκοπό αγαθοεργό προσφέροντας ο καθένας 1 έως 4 γρόσια σαν αρχική προσφορά και ορίζοντας επιπλέον εβδομαδιαία συνδρομή ανάλογη με τις δυνατότητες των μελών. Το ιδρυτικό έγγραφο το οποίο σώζεται και φέρει την επικεφαλίδα «Βυρσοδεψική Αδελφότητα» συντάχθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 1876 και υπογράφηκε από τον ταμία Κων/νο Δαρδούφα, τον γραμματέα Γεώργιο Βρέλα και τους συμβούλους Στέργιο Τσ’ Βλάχας, Γεώργιο Πασιαλή, Γεώργιο Φραντσέζο και Γεωρ. και Αρ. Δελιαλή, οι οποίοι ανέλαβαν και την φροντίδα να τοκίζουν τα κεφάλαια των συνδρομών που συγκεντρώνονται και της προαιρετικής βοήθειας (δωρεές κ.λ.π.)

ΒΥΡΣΟΔΕΨΙΚΗ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ
Το 1876 19 βυρσοδέψες από τους οικονομικά ισχυρούς, αποχωρούν από την Συντεχνία και την 13η Μαΐου, ημέρα Πέμπτη και γιορτή της Αναλήψεως του Σωτήρος, ιδρύουν άλλη Βυρσοδεψική Αδελφότητα με σκοπό να λειτουργήσει σαν αγαθοεργό Σωματείο, ορίζοντας συγχρόνως την ημέρα και θρησκευτική γιορτή του καινούργιου σωματείου. Ο Άγιος Αθανάσιος ο πρώτος βυρσοδέψης, ο Λαβών την ευλογία του Χριστού για την προκοπή της τέχνης, παραμένει προστάτης των εργατών και των υπαλλήλων των βυρσοδεψών. Το γεγονός αυτό ενισχύει κατά ένα τρόπο την άποψη εκείνων από τους μελετητές της ιστορίας της Κοζάνης, που υποστηρίζουν ότι η αδελφότητα είχε ορατή ταξική και κοινωνική συγκρότηση. Όχι βέβαια εκείνη των Βαρόνων και των Πριγκίπων, αλλά των Τσορμπατζήδων των χρήσιμων Αρχόντων κ.λ.π. (Φον Καραγιάν, Κόμη Λάκο Ντι Μάγκανι, Φον Κοζάνη έγιναν στην Αυστροουγγαρία μερικοί Κοζανίτες). Άλλωστε και οι παλαιότεροι Κοζανίτες έλεγαν ότι αυτός ο διαχωρισμός εγένετο Εκλογών Υπερηφάνειας. Η Αδελφότητα συγκροτείται σε Σώμα, όπως θα λέγαμε σήμερα, και η απόφαση υπογράφεται από τους 19 που ακολουθούν (γραμμένα όπως ακριβώς είναι στο κείμενο:
1. Κων/νος Γ. δαρδούφα
2. Γεώργιος Χ. Βρελλ (Βρέλλας)
3. Δημ. Ι. Εμμανουήλ
4. Λάζους δημοξένου γαμπρός
5. Γεωργίου Ναούμης
6. Στεργίου Βλάχας
7. Αναστάσιος Ι. Γκαγκαλής
8. Γεώργιος Α. Ντιλιάλης (επιρροή από ξένης γλώσσας)
9. Παναγιώτης γεωργίου Τσιτσέλη
10. Δημ. Μανώλη Τσιόπτσιας δια χιρός κ. Γκάγκαλη
11. νάνους Δημητ. Φραντζέζου.
12. Αδελφοί Πάπιστα δια χερός Χ. Βρέλλα
13. Αδέλφια Λόλους κε νέστορας Φραντζέζου
14. γεόργιος Θρ. Πασιαλή
Όπως βλέπουμε από την ορθογραφία οι γραμματικές γνώσεις των ανθρώπων αυτών δεν ήταν ούτε τρίτης δημοτικού. Ήταν όμως άνθρωποι πολύ έξυπνοι και εργατικοί και σίγουρα και σ’ αυτούς οφείλεται και το γεγονός ότι Εβραίοι δεν μπόρεσαν να στεργιώσουν στην Κοζάνη.
Εκ των υπογραφόντων ταμίας αναλαμβάνει ο Κων. Δαρδούφας, γραμματέας ο Γεώργ. Βρέλλας και σύμβουλοι οι Ναούμης Στεργίου Βλάχας, Γεώργιος Πασιαλής, Γεώργιος Φραντζέζος και ο Γ. Αργ. Ντελιαλής, οι οποίοι ανέλαβαν την φροντίδα να τοκίζουν εις μέρη ασφαλή το αρχικό κεφάλαιο και τα ποσά που θα συγκεντρώνονται από τις προαιρετικές εισφορές των μελών της Αδελφότητας. Στο έγγραφο της συστάσεως της Αδελφότητας των Βυρσοδεψών αναφέρεται, όπως και στο Συμφωνητικό, ένα γράμμα για τη ίδρυση του Σωματείου των Βυρσοδεψών το 1826 το οποίο λέγει:
Για την εύκολη και συχνή μετακίνηση εργατών από το ένα εργαστήρι στο άλλο χωρίς να προηγείται κάποια προειδοποίηση ή επικοινωνία μεταξύ των εργοδοτών (οι εργάτες δηλαδή συνήθιζαν ν’ αλλάζουν νοικοκύρη «μεσοκαιρίς») -τακτική που φαίνεται πως ήταν ασύμφορη για τα συμφέροντα των εργοδοτών αν κρίνει κανείς και από τον αυστηρό τρόπο που αντιμετώπιζαν αυτή την τακτική- καθιερώνουν αυστηρούς εκκλησιαστικούς και κοσμικούς νόμους τιμωρίας στους παρανομούντες εργάτες. Στο καταστατικό της Αδελφότητας η τιμωρία των παρανομούντων περιορίζεται στο να λογίζεται ο παραβάτης «άτιμος».
Δεν έχουμε πολλές πληροφορίες σχετικά με τους αγαθοεργούς σκοπούς και τις δραστηριότητες της Αδελφότητας βάσει του υπάρχοντος ιδρυτικού εγγράφου. Έχουμε όμως αρκετές πληροφορίες από αναμνήσεις παλαιοτέρων βυρσοδεψών, που έζησαν εκείνη την περίοδο και τις κατέγραψαν.
Η Αδελφότητα διέθετε ποσά για την περίθαλψη των Φτωχών Νταμπάκηδων, αναλάμβανε τον ενταφιασμό σε περίπτωση θανάτων, έδινε βοηθήματα σε αναξιοπαθούντες, ιδίως τις μεγάλες γιορτές του Πάσχα και των Χριστουγέννων, πάντρευε κάποτε φτωχά κορίτσια και πρόσφερε βοήθεια σε εκκλησίες. Στον κώδικα της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου μνημονεύεται η Αδελφότητα μεταξύ των συνδρομητών ως εξής: «πρόσφερε δύο στάμνες λάδι κάθε χρόνο στην εκκλησία και δώρισε ωραία εικόνα του Χριστού στο εξωκλήσι τότε του Αγίου Αθανασίου με την επιγραφή: Δαπάνη της Συντεχνίας των Νταπάκηδων εις μνήμην αιώνιαν αυτών και των γονέων εν έτη 1885 τη 20 Ιουνίου».
Επίσης ενδεικτικό των υψηλών θρησκευτικών και πατριωτικών αισθημάτων των βυρσοδεψών ήταν και το γεγονός ότι το 1905 οι βυρσοδέψες αποφασίζουν να διαθέσουν το μεγάλο ποσό των 10.464 γροσίων, τα οποία τόκιζαν σε μέλη της Συντεχνίας για την εκ βάθρων ανακαίνιση της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου. Υποκινητής αυτής της ιδέας ήταν ο Δρίζης (ευεργέτης της Κοζάνης), ο οποίος εκείνη την εποχή ήταν ο κύριος μοχλός όλων των τεκτενόμενων εν Κοζάνη. Την περίοδο εκείνη οι σημερινές ιδέες περί τέχνης και παραδοσιακών μνημείων κ.λ.π. ήταν ανύπαρκτες (αγράμματοι γαρ).
Όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω μετά την απελευθέρωση το 1912 τα βυρσοδεψία δια νόμου μεταφέρονται εκτός πόλεως το 1918. Την περίοδο εκείνη τα βυρσοδεψεία αριθμούσαν περίπου τα 60. Δεν ήταν μεγάλα, τα περισσότερα ήταν δυναμικότητας τριών -οκτώ ατόμων, λίγα υπήρχαν με περισσότερους εργάτες, τα οποία δεν είχαν εκσυγχρονιστεί. Εκείνος που εφάρμοσε την νέα τεχνολογία με μηχανήματα ήταν ο Δαρδούφας που μετέφερε το βυρσοδεψείο του στην Αθήνα. Παράλληλα δημιούργησε και μονάδα κατασκευής δερμάτινων γαντιών (την μεγαλύτερη παραγωγή την έκανε στην Κοζάνη -τα γάντια εννοώ- την έδινε φασόν στα σπίτια). Οι υπόλοιποι βυρσοδέψες δουλεύοντας προσωπικά οι ίδιοι πολλές ώρες και βασιζόμενοι στα φθηνά εργατικά χέρια (σημειωτέον ότι τότε δεν είχε καθιερωθεί ακόμη το οκτάωρο) δεν εκσυγχρονίστηκαν με αποτέλεσμα να μην εξελιχθούν και σιγά-σιγά να φθίνουν. Έτσι στη δεκαετία του ‘50 απέμειναν περίπου 20-25 εκ των οποίων μόνο 4-5 βάλανε στοιχειώδη μηχανήματα (βαρέλα, άνεμη, κύλινδρο και σκιφηστήρα). Ήταν όμως πλέον αργά, γιατί τότε εμφανίστηκε το πλαστικό (συνθετικά δέρματα). Έτσι τη δεκαετία του ‘60 απέμειναν περίπου δέκα βυρσοδεψεία και στη δεκαετία του ‘90 μόνο τρία. Σήμερα υπάρχουν μόνο δύο βυρσοδέψες ο Νίκος Μάτσος και οι αδελφοί Τσιπότη του Στεργίου.

Κοζάνη, Σεπτέμβριος 2008

Παρασκευή 25 Φεβρουαρίου 2011

SOURDOGAMES - Όρκου στου Μαμάτσιου δίνου...

Όλα τα sourdoπλα σήμερα εν δράσει... στην Κεντρική Πλατεία, με μπόλικη sourdαμάρα
...σούντατει κι Παρτ’ς σβάρνα...
Όρκο στο Μαμάτσιο
να παλέψω δίνω
ρόμπα να μη γίνω
χέστης να μη βγω.

Σα γενναίος σιούρδος
ίσια θα σουντήσω
και δε θατα φτύσω
-τι κι αν παλαμιστώ.

Χιόνια, κρύα, ψόφον
όλα τ’ αψηφάω
το βρακί φοράω
τ’ πάππου το καλό

Ντόπιγκ και σφηνάκια
πίσω θα τ’ αφήσω
μούγκι ψιχ’ αρμόζμουν
on the rocks θα πιω.

Κι άμα στον αγώνα
τελικώς πατώσω
δε θα ξενερώσω
για καφέ θα βγω.

Κι αν τον όρκο τούτο
τύχει να προδώσω
φέτος να μη σώσω
γκόμενα/ο να βρω.

Παρτ’ς σβάρνα.

Η ΨΗΦΟΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΤΟ 1928

της Κατερίνας Μ. Μάτσου

Το 1930, μετά από σκληρούς αγώνες των γυναικών σε όλη την Ελλάδα και ύστερα από πολλές συζητήσεις και παλινωδίες στον πολιτικό χώρο, δίνεται στην Ελληνίδα το δικαίωμα ψήφου υπό όρους. Σύμφωνα μ’ αυτούς δικαίωμα ψήφου έχουν οι γυναίκες μόνο για τις δημοτικές εκλογές, μόνο στη διαδικασία του εκλέγειν και όχι του εκλέγεσθαι, μόνο οι εγγράμματες και μόνο όσες ήταν άνω των 30 χρόνων, όταν το 70% των γυναικών στην Ελλάδα άνω των 30 ετών ήταν αναλφάβητες! Στις δημοτικές εκλογές του 1934, στις πρώτες στην ιστορία του τόπου, όπου οι γυναίκες έστω και υπό όρους, είχαν το δικαίωμα ψήφου, ψήφισαν μόνο 240 γυναίκες σε όλη την Ελλάδα.
Οι προσπάθειες των Ελληνίδων ξεκίνησαν το 1887, όταν ακούστηκε για πρώτη φορά το σύνθημα «ψήφος στη γυναίκα». Το 1921 ο πρωθυπουργός Γούναρης υπόσχεται να κάνει το σύνθημα πραγματικότητα, αν και τελικά η πρότασή του δεν ευδοκιμεί, μα ούτε οι πολιτικοί, ούτε οι απλοί άνθρωποι, οι απλές γυναίκες δε θεωρούσαν πως πρέπει να τους δοθεί δικαίωμα ψήφου. Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε το 1928 στην έγκριτη εφημερίδα της Κοζάνης ΒΟΡΕΙΟΣ ΕΛΛΑΣ των Θεοδοσιάδη-Γκαβανά και φανερώνει την άποψη μίας μεγάλης μερίδας του πληθυσμού για το σύνθημα «ψήφος στη γυναίκα». Πλήρες δικαίωμα ψήφου η Ελληνίδα απέκτησε το 1952 εκλέγοντας πλέον από τότε σε κάθε εκλογική αναμέτρηση και γυναίκες βουλευτές, ενώ η πρώτη χώρα στον κόσμο που παραχώρησε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες ήταν η Νέα Ζηλανδία το 1895.


Η ΕΒΔΟΜΑΣ ΜΟΥ
ΨΗΦΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΣ

Μήπως πρόκειται περί νέου παγκοσμίου πολέμου; Περί εξαπλώσεως της λέπρας; Περί εκρήξεως ηφαιστείου; Περί συντελείας του κόσμου; Καθόλου αγαπητοί μου. Πρόκειται για κάτι πολύ χειρότερον, πολύ καταστρεπτικώτατον! Πρόκειται να δοθή στες γυναίκες το δικαίωμα του ψηφίζειν και ψηφίζεσθαι. Κι’ αυτό είνε πολύ …τραγικόν!
Και έτσι, καλείται λίαν προσεχώς, η κοντή φούστα, το βαμμένο χειλάκι, η ροζ γλωσίτσα, ν’ αναλάβουν την αρχή! Τι φρίκη! Κι όμως, αφού της δώσαμε τόσες και τόσες ελευθερίες και τες αφήσαμε να βγαίνουν στους δρόμους ημίγυμνες, να βάφωνται, να καπνίζουν και να κάνουν χίλιες δυο άλλες ασχημιές, φυσικόν επόμενον ήτο να τες παραχωρήσουμε τας Βουλευτικάς ή δημαρχιακάς κάλπας. Ενώ αν δούλευε η βρεγμένη σανίδα δεν θα φτάναμε εκεί που κοντεύουμε να φτάσουμε. Αλλά μήπως είχαμε και τίποτα καλίτερο να κάνουμε; Τους ληστάς τους εξωντώσαμεν! Καταχραστήν δεν αφήσαμε ούτε για δείγμα! Τα δημόσια ταμεία υπερπληρώθησαν χρημάτων! Δρόμους κάναμε! Σχολεία κατασκευάσαμε! Και αφού όλα τα κακώς κείμενα τα φέραμε σε λογαριασμό και τάξις και ασφάλεια επικρατεί καθ’ άπασαν την χώραν, απησχολήθημεν με τον φεμινισμό. Φυσικώτατα! Όλα τα είχε η Μαριορή, ακόμη φερετζές της έλειπε! Και της δώσαμε κι’ αυτόν για να μη μας …δείρη!…
Ο Χρικολυμ

(ΒΟΡΕΙΟΣ ΕΛΛΑΣ, 29/3/1928, αρ. φ. 50, σελ. 1).

Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου 2011

ΤΟ «ΡΟΛΟΪ»…

«Το κωδωνοστάσιον ίδρυται παρα τον ναόν του Αγ. Νικολάου εκ λαξευτών λίθων τετράγωνον και ύψους 26 μέτρων περίπου. Επί της ανατολικής πλευράς του άνω ορόφου φέρει ωρολόγιον μέγα δώρον Ηλία Κουτσιμάνη…ιδρυθέντος τω 1855, ην Ανδρέας τις εκ Σελίτσης.» Ιστορία της Κοζάνης Πανγ. Ν Λιούφη.(αργότερα ο μεγάλος ευεργέτης Κ. Μαμάτσιος εδώρησε το υπάρχον σήμερα).
Στέκεται πάντα εκεί λιτό, λιτό και απέριττο, όπως ταιριάζει στο σκοπό που το έταξε, για τις ανάγκες των ανθρώπων. Λιτό και απέριττο, από πελεκημένο πωρόλιθο της περιοχής, χωρίς περίτεχνα σκαλίσματα και φιλοτεχνημένες απολήξεις. Ένα πέτρινο κτίσμα που ξεπερνά σε ύψος τα γύρω κτίρια, ώστε να είναι ορατό το ρολόι του στην κορυφή και ακριβώς από κάτω τα σήμαντρα του Αι Νικόλα για να μπορούν να ακούγονται σ’ όλη τη Πόλη. Στέκεται πάντα εκεί, αφήνοντας το πλευρό του Δημαρχείου να ακουμπά πάνω του, ενώ απλώνει τα θεμέλιά του μέχρι το ιερό της εκκλησιάς. Δεν ξέρω που ανήκει, αν είναι ένα καμπαναριό του Μητροπολιτικού Ναού, ή μια δωρεά στη Πόλη μας; Άλλωστε πολύ λίγη σημασία έχει, γιατί οι αναφορές, το δέσιμο του κόσμου με το «Ρολόι» δηλώνουν ότι ανήκει σ’ αυτούς, τους καθημερινούς πολίτες της Κοζάνης. Σ’ αυτούς που θα ορίσουν τη συνάντησή τους εκεί, σ’ αυτούς που περνώντας θα ρίξουν μια κλεφτή ματιά χαιρετισμό στο ρολόι, σ’ αυτούς που θα φέρουν το γύρισμα της βόλτας τους κάτω από τη σκιά του, σ’ αυτούς που οι ενημερωτικοί ήχοι του ρολογιού, τους υπενθυμίζουν τα ωράριά τους, σ’ αυτούς που το κάλεσμα της εκκλησιάς βγαίνει γλυκόηχο απ’ τις καμπάνες του.
Στέκεται πάντα εκεί, λες και παρατηρεί ότι συμβαίνει στη Πόλη μας, λες και συμμερίζεται τα προβλήματά μας. Μια σταθερή αξία αναλλοίωτη, που του έδωσε αυτό που δικαιούται, ώστε να το αναγνωρίσουμε σαν «έμβλημα» της Πόλης μας. Τώρα θα μου πείτε, γιατί πιάστηκα με το «Ρολόι»; Περνώντας τις προάλλες από τη «βόλτα», πρόσεξα τη γραπτή διαμαρτυρία με μαύρο σπρέι κάποιων, που την υπέγραφαν με το αναρχικό Άλφα. Με παραξένεψε γιατί έχω την άποψη, ότι μας εκπλήσσουν με τις έξυπνες αναγραφές τους και παρά τη συμπάθειά μου στα συνθήματά τους, τους αδικεί ο χώρος που επέλεξαν να αποτυπώσουν τη διαμαρτυρία τους. Το «Ρολόι» ανήκει σ’ όλους και σ’ αυτούς και σ’ εμάς και στους άλλους, αλλά γι’ αυτό που του έχουμε αναγνωρίσει, γι’ αυτό που έχει μπει στη ζωή μας και κάθε άλλη προσέγγιση ή χρήση το προσβάλλει, του χαλάει την εικόνα. Άλλωστε όπως αναφέρει ο συγχωρεμένος ο Βασίλης Ραφαηλίδης στη «μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», ο «αναρχισμός πριν απ’ όλα είναι μια αποδοχή της ετερότητας, ένας σεβασμός του διαφορετικού- όπως θα έλεγε και ο Κροπότκιν». Επίσης ο Προυντόν παρά την υπερβολή του ότι «η ιδιοκτησία είναι κλοπή», δέχεται στο σύγγραμμά του «Τι είναι ιδιοκτησία;», την ιδιοκτησία που δεν είναι αποτέλεσμα εκμετάλλευσης, αλλά ανήκει σε άτομα ή σύνολα ανθρώπων. Όπως και να έχει, αυτό το «Ρολόι» είναι δικό σας και δικό μας, δεν πρέπει κανείς να μας το χαλάσει και εφ’ όσον πιστεύουμε στην εμβληματική του σημασία, οφείλουμε να το σεβόμαστε. Βέβαια η παρατήρηση μου για την άσχημη εντύπωση που μου προξένησε η αναγραφή συνθημάτων στη βάση του κτίσματος, έχει να κάνει μόνο σ’ αυτό. Όσον αφορά την αποτύπωση σκέψεων, συνθημάτων, διαμαρτυριών, ευφυολογημάτων στους τοίχους, αν και σέβομαι το απαραβίαστο της ιδιοκτησίας, εν τούτοις οφείλω να ομολογήσω ότι αποτελούν μια άλλη εκδοχή στην έκφραση. Είναι μια άλλη μορφή λόγου, που είτε σαν προχωρημένη σκέψη, είτε σαν ευφυολόγημα, είτε σαν προβληματισμός, δημιουργεί ένα είδος ιδιότυπης «λογοτεχνίας» του ΤΟΙΧΟΥ. Προφανώς αυτή η αποτύπωση να γίνεται ενοχλητική σε κάποιους, που τους ανατρέπει τα «στερεότυπα», όμως δεν μπορούμε ν’ αρνηθούμε αυτήν την άλλη, σκωπτική πολλές φορές φιλοσόφιση, που μας οδηγεί σε μια διαφορετική ανάγνωση, από αυτή που εκπαιδευτήκαμε για την πειθαρχία του μυαλού μας. Έτσι μπορεί να μη συμφωνώ με το γράψιμο στους τοίχους του «Ρολογιού» και εξήγησα το γιατί, όμως θα συνεχίσω ν’ αναζητώ στις γειτονιές της Πόλης μας αυτά τα ορθογραφημένα πάντα κειμενάκια, που αλλάζουν την οπτική της αντίληψης. Ακόμα και όταν δεν συμφωνούμε θα μας ωφελήσει να τα ερμηνεύσουμε. Ίσως έτσι βρούμε την επικοινωνία μας με αυτά τα «παιδιά», που αρνούνται να γίνουν το επακόλουθο των δικών μας πράξεων. Ίσως, ίσως ακόμα θα μπορούσε στη Κοζάνη που και το πνευματικό της επίπεδο και η προοδευτική της κατεύθυνση το δικαιολογεί, να στηθεί ένα μόρφωμα τοίχου, που θα αποτελεί ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ μιας άλλης σκέψης (ας το σκεφθεί ο κ. Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο). Πιστεύω θα είναι μια πρωτοπορία για τη Πόλη μας, που θα απελευθερώνει την σκέψη των πολιτών της, αλλά θα συμβάλλει και στο να διατηρηθούν τα σύμβολα και τα μνημεία της Κοζάνης στη τιμή και την αξιοπρέπεια που τους αξίζει.

Μαγκλάρας Βασίλης
magklarasvas@yahoo.gr

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ κου ΠΙΤΕΝΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ

Αγαπητή Κατερίνα,
σ’ ευχαριστώ. Τα καλά λόγια από έναν συνάδελφο, συνήθως δεν περισσεύουν. Σε σένα όμως υπάρχει, αποδεδειγμένα, περίσσευμα ψυχής.
Χαίρομαι που Η ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΜΟΤΣΑΡΤ σε ταξίδεψε και σ’ ευχαριστώ από καρδιάς που είχες την ευγένεια να μου γράψεις σχετικά.
Σ’ ευχαριστώ και πάλι, με εκτίμηση και αγάπη
Μιχάλης Πιτένης

ΣΧΟΛΙΟ ΠΡΟΣ ΤΟ κο ΜΙΧΑΛΗ ΠΙΤΕΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ "ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΜΟΤΣΑΡΤ"

Διαβάζω το τελευταίο σας βιβλίο, την ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΜΟΤΣΑΡΤ. Με ξάφνιασε ευχάριστα η ιστορία του. Είναι κάτι τελείως διαφορετικό από κάθε τι άλλο που έχετε γράψει, από κάθε τι άλλο που κυκλοφορεί σήμερα στις ελληνικές εκδόσεις και μας προσφέρει ένα υπέροχο ονειρικό ταξίδι σε άλλους τόπους και σε άλλους χρόνους, μα… αυτό το ρίσκο έχουν τα βιβλία. Θερμά συγχαρητήρια και πολλές ευχές να συνεχίσετε έτσι, με όρεξη και μεράκι για κάτι το διαφορετικό.
Κατερίνα Μ. Μάτσου

Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 2011

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ κου ΜΑΓΚΛΑΡΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ

Κατερίνα σ’ ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Με συγκίνηση διάβασα τις παρατηρήσεις σου για το «Το Ρολόι» και συμφωνώ απόλυτα μαζί σου. Όμως πιό πολύ χάρηκα γιατί νέοι άνθρωποι και μάλιστα από το χώρο της δημοσιογραφίας, κρατάνε καλά φυλαγμένες μέσα τους τις αξίες του πολιτισμού μας, ώστε να σέβονται τα μνημεία και την ιστορία μας. Είναι ανθρώπινη υγεία να θυμώνεις και να οργίζεσαι, όταν σου προσβάλλουν αυτά που οι προηγούμενες γενιές σου άφησαν σαν παρακαταθήκη. Αλλά να ξέρεις όπως έλεγε και ο μεγάλος μας ποιητής «σε τούτα εδώ τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει...» εφόσον βέβαια υπάρχουν ακηδεμόνευτοι άνθρωποι, που θέλουν να διατηρούν όρθια τα πιστεύω τους.
Πάρα πολύ καλή η ιστορική σου αναφορά στο υστερόγραφο, που δείχνει πόσο στέρεα οικοδομείς την γνώση και την ευαισθησία, για να υπηρετήσεις το χώρο της δημοσιογραφίας.
Σ’ ευχαριστώ και πάλι και να είσαι πάντα καλά.

Πέμπτη 17 Φεβρουαρίου 2011

Η ζωή είναι γυναίκα

Η ζωή είναι γυναίκα μας λέει ο Ιωσήφ Λαζαρίδης.
Τα κομμωτήρια Iosif Qualite, την Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 2011, διοργανώνουν μια εκδήλωση βράβευσης γυναικών της Κοζάνης που έχουν προσφέρει αφιλοκερδώς την αγάπη τους η κάθε μια στον δικό της τομέα.
Γυναίκες μητέρες και γιαγιάδες των παιδιών της Κιβωτού, γυναίκες που δίνουν μάχη με τον καρκίνο, εθελόντριες της Άρσης, σύλλογοι γυναικών, γυναίκες που έχουν διακριθεί στον πολιτισμό, την τέχνη, την εκπαίδευση και τον αθλητισμό είτε εθελοντικά είτε επαγγελματικά.
Μια βραδιά που τείνει να γίνει θεσμός, μιας και η ευαισθησία του επιχειρηματία στο θέμα προσφορά και αγώνας για ζωή είναι ιδιαίτερη και αποδεδειγμένη με τα χρόνια. Έτσι και φέτος τα κομμωτήρια Iosif Qualite καλούν την γυναίκα σε μια εκδήλωση γεμάτη ανθρωπιά, συναίσθημα και αφιερωμένη στην ομορφιά…της γυναικείας ψυχής!

ΤΟ ΡΟΛΟΪ

Κοζάνη, 14/2/2011.


Αξιότιμε κύριε Μαγκλάρα, καλή σας μέρα!
Ονομάζομαι Κατερίνα Μ. Μάτσου και είμαι δημοσιογράφος. Διάβασα το κείμενό σας με τίτλο ΤΟ ΡΟΛΟΪ στην ηλεκτρονική σελίδα kozanimedia.gr και αφορμή το ανόητο, κατά τη γνώμη μου, σύνθημα που κάποιοι έγραψαν στη βάση του καμπαναριού του Αγίου Νικολάου. Στ’ αλήθεια, με συγκίνησε ο τρόπος με τον οποίο μιλάτε για το σύμβολο της πόλης μας. Για το σύμβολο που την κάνει να διαφέρει και να ξεχωρίζει από κάθε άλλη παρόμοια μ’ αυτή βορειοελληνική πόλη και την έχει κάνει γνωστή μέχρι την άκρη της Ελλάδας. Νομίζω πως κάπως έτσι θα μιλούσαν γι’ αυτό όλοι οι Κοζανίτες ή τουλάχιστον όσοι αγαπούν έστω και λίγο αυτή την πόλη. Συμφωνώ με τις απόψεις σας, μα εγώ θύμωσα μ’ αυτό που συνέβη.
Θύμωσα, γιατί κάποιοι που δεν είναι μετανάστες, ούτε καν ξένοι κι ας μιλάει για μετανάστες το σύνθημα, θέλοντας πιθανόν να δείξουν την περιφρόνησή τους προς την τοπική εξουσία και φυσικά προς τα όργανα διατήρησης της τάξης (αστυνομικοί λέγονται αυτοί, που εκεί παραπάνω ήταν, μα δεν τους είδαν, αφού μάλλον δε βγαίνουν ποτέ για πεζή περιπολία ξημερώματα στο κέντρο της πόλης) λέρωσαν το σύμβολο της πόλης μου. Το ρολόι, το καμπαναριό αυτό είναι δικό μου, δικό μας, δεν το τάραξαν ούτε πόλεμοι, ούτε ο βομβαρδισμός της πόλης από τα γερμανικά στούκας τον Απρίλη του 1944, ούτε ο αναπάντεχος και απρόβλεπτα μεγάλος για την περιοχή μας σεισμός των 6,6R του Μάη του 1995, ούτε αλλόδοξοι και αλλόθρησκοι κατακτητές της πόλης. Θύμωσα πολύ, όπως θύμωσα και με εκείνους που έγραψαν προσβλητικά συνθήματα πάνω στο άγαλμα του Παύλου Μελά. (Απέναντι από την αστυνομία και αυτό, αλλά είπαμε, η αστυνομικοί δε βγαίνουν ποτέ για πεζή περιπολία ξημερώματα στο κέντρο της πόλης). Σκεφτείτε να συνέβαινε κάτι παρόμοιο στην Αθήνα, να έγραφαν ας πούμε κάποιοι ένα σύνθημα πάνω στα τείχη της Ακρόπολης ή της Βουλής των Ελλήνων ή πάνω στο Λευκό Πύργο!
Οι Έλληνες ρατσιστές δεν ήμασταν ποτέ, τώρα τελευταία γίναμε, αφού τώρα έχουμε ξένους στη χώρα μας, στη γειτονιά μας μέσα και κάτι τέτοια συνθήματα δε μας πείθουν να ακολουθήσουμε την προτροπή τους. Την ξενοφοβία υποδαυλίζουν και αισθάνομαι ιδιαίτερα άσχημα, όταν συνομιλητές μου και συνομήλικοι μου ακόμα φορτώνουν στους μετανάστες όλα τα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας. Την ανεργία πάνω απ’ όλα, αν και κάποιες δουλειές που κάνουν οι μετανάστες, οι Έλληνες δε θα έκαναν ποτέ! Όταν σεβόμαστε τους ανθρώπους μίας πόλης, σεβόμαστε και τα μνημεία της και δεν τα λερώνουμε με συνθήματα και προσβλητικά σχόλια (όπως στην προτομή του Παύλου Μελά συνέβη). Και αυτοί που τα ‘καναν αυτά μόνο μετανάστες ή ξένοι δεν ήταν. Ξέρω, μπορώ να καταλάβω, πως σκέπτονται οι νεαροί κι οι νεαρές που τα έγραψαν αυτά και τώρα είμαι σίγουρη ότι διηγούνται το κατόρθωμα τους στους φίλους τους με περηφάνια!
Ίσως να υπερβάλλω, μα έχω θυμώσει μ’ όλα αυτά, έχω θυμώσει πολύ. Ελπίζω ο Δήμος Κοζάνης να βρει τρόπο να σβήσει από τα μνημεία της πόλης μας αυτά τα σημάδια, σημάδια που μόνο εξυπνάδα δε δείχνουν και μας προβάλλουν όλους. Και μακάρι αυτό να είναι το τελευταίο δυσάρεστο συμβάν στην ιστορία της πόλης μας.
Σας ευχαριστώ πολύ

Με εκτίμηση
Κατερίνα Μ. Μάτσου


Υ.Γ. Και για να μάθουμε κάποια πράγματα, άδεια ανέγερσης κωδωνοστασίου δόθηκε στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου το 1728 επί Σουλτάνου Αχμέτ Γ΄. Το 1855 οι Κοζανίτες αποφασίζουν να χτίσουν ένα ψηλό και επιβλητικό καμπαναριό, τετράγωνο, εμβαδού 42 m2, ψηλότερο τότε και μέχρι πρόσφατα από κάθε άλλο κτίριο στην πόλη, με προσανατολισμό τέτοιο ώστε κάθε μία από τις τέσσερις πλευρές του ν’ αντιστοιχεί σ’ ένα από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα με 6 ορόφους και 26 μέτρα ύψος από τον πρωτομάστορα Ανδρέα από τη Σέλιτσα. Το πρώτο μέρος του κωδωνοστασίου χτίστηκε το 1855 με συνολικό κόστος 62.152 γρόσια και 37 παράδες. Στην κορυφή του τρούλου, αντί σταυρού, που απαγορευόταν τοποθέτησαν ένα μεταλλικό περιστέρι με ανοιχτές φτερούγες, που από μακριά έδινε την εντύπωση σταυρού. Το πρώτο ρολόι του κωδωνοστασίου, μίας μόνο όψεως, ήταν δωρεά του Ηλία Κουτσιμάνη. Το 1939 προστέθηκε ο έβδομος όροφος, όπου και τοποθετήθηκε το νέο ρολόι τεσσάρων όψεων, δωρεά του Κωνσταντίνου Μαμάτσιου. Από τότε οι Κοζανίτες χαριτολογώντας ονομάζουν το ρολόι τους Μαμάτσιο, (το ρολόι μόνο, όχι όλο το κωδωνοστάσιο) το όνομα δηλαδή του δωρητή του. Οι πρώτοι χτύποι του νέου ρολογιού ακούστηκαν στις 00:00 της 31ης Δεκεμβρίου 1939. Τον Απρίλιο του 1941 μετά την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα (6 Απριλίου 1941) και τον βομβαρδισμό λίγες μέρες αργότερα της Κοζάνης (10 Απριλίου 1941), ο πρώτος όροφος του Δημαρχείου καταστράφηκε ολοκληρωτικά. Από τα θραύσματα η ανατολική και η νότια πλευρά των τριών πάνω ορόφων του κωδωνοστασίου υπέστη επιπόλαια, ανεξίτηλα ωστόσο, τραύματα, το ίδιο όμως παρέμεινε ακλόνητο.

- Στάλθηκε μέσω e-mail: 14/2/2011.

Πέμπτη 10 Φεβρουαρίου 2011

Η ΠΙΤΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΦΙΛΩΝ ΤΟΥ ΨΗΛΟΥ ΑΗ-ΛΙΑ

Η ΠΙΤΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΦΙΛΩΝ ΤΟΥ ΨΗΛΟΥ ΑΗ-ΛΙΑ
ΓΙΑ ΤΟ 2011

Την πρωτοχρονιάτικη πίτα για το Νέο Έτος 2011 έκοψαν το βράδυ της Τετάρτης 9 Φεβρουαρίου 2011 τα μέλη του Συλλόγου Φίλων του Ψηλού Αη-Λιά και των λοιπών εξωκκλησίων της πόλης. Ο Σύλλογος ιδρύθηκε πριν εννέα χρόνια με πρωταρχικό σκοπό τη φύλαξη και τη διατήρηση του ιερού ναού του Προφήτη Ηλία, του δικού μας «Ψηλού Αη-λιά», μιας εκκλησίας στενά συνδεδεμένης με τη ζωή των Κοζανιτών και με μεγάλες στιγμές της ιστορίας της πόλης. Από την πρώτη στιγμή αγκάλιασε όλα τα εξωκκλήσια της πόλης της Κοζάνης, χώροι εκτός των ορίων της πόλης, χτισμένα σε αλσύλλια και πάρκα, άρα περιοχές με ιδιαίτερες ανάγκες προστασίας και συντήρησης. Σε κάποιους από τους τελευταίους πνεύμονες πρασίνου της περιοχής, όπως είναι και ο λόφος του Προφήτη Ηλία. Ο Συλλόγου Φίλων του Ψηλού Αη-Λιά απαριθμεί πλέον ένα μεγάλο αριθμό μελών, που τους ενώνει κατά κύριο λόγο η αγάπη για την Κοζάνη και τα θρησκευτικά της μνημεία, έτσι όπως αυτά διασώζονται, με τη μορφή εξωκκλησιών, στους πολυάριθμους λόφους τριγύρω από την πόλη.
Την κοπή της πίτας, που πραγματοποιήθηκε και φέτος στο αναψυκτήριο του πάρκου του Αγίου Δημητρίου, ακολούθησε γλέντι με λαχταριστά πιάτα, γλυκόπιοτο κρασί και πολλά τραγούδια και τα μέλη του συλλόγου ανανέωσαν το ραντεβού τους για μία ακόμα, όσο πιο άμεση γίνεται, συνάντηση με το ίδιο κέφι και τον ίδιο παλμό, αλλά και την υπόσχεση τους για φύλαξη του Ψηλού Αη-Λια και όλων των εξωκκλησίων τους πόλης μας.

Κατερίνα Μ. Μάτσου