ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΟΣΙΟΥ ΝΙΚΑΝΟΡΟΣ

της Κατερίνας Μ. Μάτσου

Η πρώτη απόφαση για ανέγερση ιερού ναού του Οσίου Νικάνορος, ενός τοπικού, όχι ιδιαίτερα γνωστού, αλλά πολύ αγαπητού αγίου, πάρθηκε το 1918. Αιτία η θανατηφόρα επιδημία γρίπης1, που έπληξε τα χρόνια εκείνα την Κοζάνη, αποδεκατίζοντας τον ως επί το πλείστον φτωχό πληθυσμό. Οι Κοζανίτες, προ της συμφοράς και του κινδύνου, αναζήτησαν τη θεία προστασία και έτσι στις 6 Νοεμβρίου έφεραν από το μοναστήρι της Ζάβορδας Γρεβενών τα ιερά λείψανα του Οσίου Νικάνορα. Τρεις μέρες αργότερα, στις 9 του Νοέμβρη, το κακό σταμάτησε2. Τότε αποφασίστηκε η ανέγερση ναού του Οσίου Νικάνορα στην Κοζάνη και μάλιστα στο ψηλότερο σημείο για να επιβλέπει και να προστατεύει πάντα την πόλη όλη.
Κατά το έτος αυτό (1918) αποφασίστηκε η ανέγερση ναού προς τιμήν του αγίου Νικάνορα. Ωστόσο οι εργασίες οικοδόμησης επί του δυτικού λόφου της πόλης άρχισαν γύρω στα 1925-1926. Στα αρχεία βρίσκουμε έγγραφο της 24ης/10/1927, που αφορά σε αίτηση της επιτροπής ανεγέρσεως Αγίου Νικάνορα, με την οποία ζητείται δάνειο από το κηροπωλείο για να μην καταστραφούν οι μέχρι τότε εργασίες κατασκευής της εκκλησίας. Χορηγήθηκε δάνειο 5.000 δραχμών, αλλά με νέα αίτηση της 10ης/11/1927 ζητούν και πάλι δάνειο άλλων 5.000 δραχμών πιθανόν για τον ίδιο λόγο. Το ίδιο έτος περατώθηκαν οι εργασίες της πρώτης εκκλησίας που τέθηκε αμέσως σε λειτουργία.
Ως το 1965 ο ναός λειτουργούσε σαν εξωκλήσι. Με το Βασιλικό Διάταγμα της 12ης/11/1966 Φ.Ε.Κ. 247/66 Τ.Α. ιδρύθηκε ενορία Αγίου Νικάνορα και έκτοτε λειτουργεί ως ενοριακός ναός. Το 1967 άρχισαν εργασίες ανακαίνισης της εκκλησίας, που ολοκληρώθηκαν το 1980. Σήμερα στην εκκλησία πραγματοποιούνται όλα τα ιερά μυστήρια και οι ετήσιες γιορτές και αναπτύσσονται όλες οι εκκλησιαστικές ενοριακές δραστηριότητες. Στην ενορία του Αγίου Νικάνορος υπάγονται τα εξωκλήσια της Αγίας Κυριακής, των Αγίων Θεοδώρων, του Αγίου Φανουρίου, του Αγίου Χαραλάμπους και της Αναλήψεως.
Τον Ιούνιο του 1974, ύστερα απ’ όλες τις κανονικές και νόμιμες ενέργειες του μακαριστού Μητροπολίτου Διονυσίου προς τη Μητρόπολη Γρεβενών και το μοναστήρι της Ζάβορδας, παραχωρήθηκε στον ιερό ναό τμήμα του ιερού λειψάνου του Οσίου Νικάνορα. Η υποδοχή του στην Κοζάνη έγινε με μεγαλοπρέπεια και ευλάβεια με τη συμμετοχή κλήρου, των τοπικών αρχών και του λαού της πόλης. Ιερά πομπή μετέφερε το ιερό λείψανο στο ναό, όπου τελέστηκε ειδική ιερά ακολουθία και εσπερινός. Ο ήδη Μητροπολίτης Γρεβενών Σέργιος όμως το 1985 ζήτησε το ιερό λείψανο για να το περιφέρει δήθεν στην επαρχία για τη διενέργεια εράνου, μα αντί να το επιστρέψει ως όφειλε στον ιερό ναό της Κοζάνης, το μετέφερε πίσω στο μοναστήρι. Δικαιολόγησε την πράξη του λέγοντας ότι θέλει να συμμαζέψει την περιουσία του μοναστηριού. Ο Παπαγιάννης τότε, με παρόμοιο τρόπο, επανέφερε το ιερό λείψανο πίσω στην εκκλησία, όπου παραμένει μέχρι σήμερα.
Ο ιερός ναός πανηγυρίζει στις 7 Αυγούστου, προσελκύοντας πλήθος κόσμου απ’ όλο το νομό, τόσο την ημέρα της γιορτής του, όσο και κατά τον πανηγυρικό εσπερινό της προηγουμένης. Οι Κοζανίτες πάνε «πανηγυριώτες» στον Αϊ Νικάνορα και την Πεντηκοστή.


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 «ΘΡΑΥΣΗ ΚΑΝΕΙ Η ΓΡΙΠΠΗ ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ. Κατά τους υπολογισμούς των γιατρών οι προσβληθέντες από τη γρίππη στην πόλη μας φτάνουν τα χίλια άτομα. Η εφημερίδα ψέγει τις Δημοτικές και λοιπές αρχές, εκτός βέβαια από τη γενική Διοίκηση, επειδή δεν έλαβαν εγκαίρως τα κατάλληλα μέτρα. Αναφέρω ως δείγμα της δραματικής κατάστασης το γεγονός ότι σε διάστημα δέκα ημερών τα θύματα από τη γρίππη έφτασαν τα 120. (ΗΧΩ 28.10.18.) … Τα μέτρα και οι προφυλάξεις που πρέπει να πάρουν οι κάτοικοι δημοσιεύονται με λεπτομέρειες στην ΗΧΩ. Η θανατηφόρα αυτή επιδημία της γρίππης που άρχισε στις 12.10.18 και στοίχισε 172 θανάτους ανακόπηκε στις 6 Νοεμβρίου 1918. Την ημέρα εκείνη, έφεραν τα ιερά λείψανα του Αγίου Νικάνορος εκ της ιερά μονή Ζάβορδας και έκτοτε δεν εσημειώθη κανένα κρούσμα γρίππης. Την 8ην Νοεμβρίου 1918 έπαυσεν η επιδημία». (Χρήστου Μπέσα. Το χρονικό της Κοζάνης, σελ. 150).
2 «Η παράδοση διασώζει την παύση θανατικού (πιθανόν πανούκλας) στα Σέρβια κατά το α΄ μισό του 18ου αιώνα με την μεταφορά εκεί και την προσκύνηση από το λαό των ιερών λειψάνων του Οσίου Νικάνορος. Το ίδιο επαναλήφθη στα Σέρβια και το 1825. Το 1910 οι κάτοικοι της Σαμαρίνας μετέφεραν στον οικισμό τους εικόνα του αγίου, την οποία έθεσαν σε προσκύνημα, προκειμένου να παύσει το θανατικό των ζωντανών. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1918 ενέσκηψε η φοβερή ισπανική γρίπη. Στην Κοζάνη άρχισαν οι θάνατοι την 12η Οκτωβρίου και τα θύματα έφτασαν την 6η Νοεμβρίου τα 172. Την ημέρα εκείνη μεταφέρθηκαν στην πόλη λείψανα του Οσίου Νικάνορα. Με την έναρξη του προσκυνήματος το θανατικό έπαψε, όπως έγραψε η τότε εκδιδομένη στην Κοζάνη εφημερίδα «ΗΧΩ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ». («ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ». Ο Όσιος Νικάνωρ. ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ, 8 Αυγούστου 2006, σελ: 10).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Ιωάννου Δ. Δημόπουλου. Τα παρά τον Αλιάκμονα εκκλησιαστικά. Εκδ: Ιερά Μητρόπολις. Κοζάνη : 1994.
2. Λούλας Ευαγγελίδου. Τα πανηγύρια του καλοκαιριού στην παλιά Κοζάνη. ΕΛΙΜΕΙΑΚΑ, Ιούνιος 1991, αρ.τ:26, σελ. 63-69. Θεσσαλονίκη : 1991.
3. Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων & Κοζάνης. Ημερολόγιον 2005 Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων & Κοζάνης.
Εκδ: Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων & Κοζάνης. Κοζάνη : 2004.
4. Β.Π. Καραγιάννη. Χρονολόγιο Κοζάνης (1392-1993). ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, έτος Ζ΄, σελ: 98-112. Κοζάνη : 1996.
5. Παναγ. Ν. Λιούφη δ.φ. Ιστορία της Κοζάνης.
Εκδ: ΙΩΑΝ. ΒΑΡΤΣΟΥ. Αθήνα : 1924.
6. Μαλλιάρης-Παιδεία. Εγκυκλοπαίδεια.
Εκδ: Μαλλιάρης-Παιδεία / Πήγασος Εκδοτική Α.Ε. Θεσσαλονίκη : 2005.
7. «ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ». Ο Όσιος Νικάνωρ. ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ, 8 Αυγούστου 2006, σελ: 10. Κοζάνη : 2006.
8. Χρήστου Μπέσα. Το χρονικό της Κοζάνης (1914-1919).
Εκδ: ΙΝ.Β.Α. Κοζάνη : 1999.
9. Μιχάλη Παπακωνσταντίνου. Μια βορειοελληνική πόλη στην Τουρκοκρατία-Ιστορία της Κοζάνης (1400-1912).
Εκδ: ΕΣΤΊΑ. Αθήνα : 1992.
10. ΠΑΠΥΡΟΣ - ΛΑΡΟΥΣ - ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ. Εγκυκλοπαίδεια.
Εκδ: Πάπυρος. Αθήνα : 1996 και Αθήνα : 2005.